صندوق پوشش ریسک (Hedge Fund) چیست؟

صندوق های سرمایه گذاری پوشش ریسک (Hedge Fund) سال‌ها است که در بازارهای سرمایه دنیا فعالیت می‌کنند. اما با توجه به عدم وجود زیرساخت‌های لازم اجرای این صندوق ها، فعالیت آن‌ها در ایران تاکنون امکان‌پذیر نشده است. با این حال، جهت آشنایی خوانندگان و با فراهم شدن زیرساخت فروش تعهدی در بورس ایران، برآن شدیم تا صندوق های پوشش ریسک را در این مقاله توضیح دهیم. شاید تصور عمومی از واژه پوشش ریسک این باشد که پوشش ریسک ابزاری است برای کاهش ریسک سرمایه گذاری اما؛ صندوق های سرمایه گذاری پوشش ریسک در دنیا در مقایسه با سایر سرمایه گذاری‌ها، ریسک بسیار بالاتری را دارا هستند. به دلیل خاص بودن ویژگی‌های صندوق سرمایه گذاری مشترک باعث شده افراد خاص و محدودی در این صندوق ها سرمایه گذاری کنند. در ادامه به بررسی این صندوق ها می پردازیم.

تعریف صندوق پوشش ریسک (Hedge Fund)

صندوق های پوشش ریسک از دهه ۱۹۵۰ در بازارهای مالی جهانی شروع به فعالیت کردند. در آغاز فعالیت این صندوق ها، ‌هدف آن‌ها پوشش ریسک سرمایه گذاری در بازارهای نزولی بود. اما با گذشت زمان و با توجه به نوع خاص فعالیت این صندوق ها، در مدت کوتاهی توانستد سرمایه های بسیار بالایی را جذب کنند. بدین‌گونه، امروزه حضور صندوق های پوشش ریسک در دنیا بسیار چشمگیر است.

صندوق های پوشش ریسک نهادهای مالی از جمله شرکت‌های سرمایه گذاری یا مدیریت سرمایه هستند که سرمایه گذاران خاصی با سرمایه‌های بسیار بالا را جذب می‌کنند. مدیریت این صندوق ها، سرمایه‌های جمع آوری شده را در ابزارهای گوناگونی سرمایه گذاری می‌کنند و در ازای سود کسب شده، حق مدیریت و پاداش دریافت می‌کنند. مدیران صندوق های پوشش ریسک بسیار حرفه‌ای هستند و از تکنیک‌های ریاضی، استراتژی‌های معاملاتی پیشرفته، روش‌های پیچیده و سفته‌بازی جهت تحلیل و سرمایه گذاری استفاده می‌کنند.

با توجه به این که این صندوق ها، ابزارها و دارایی های مالی پرریسک و متنوعی را مد نظر قرار می‌دهند، بازدهی کسب شده در این صندوق ها نیز نسبت به سایر اوراق بهادار و صندوق ها بسیار بیشتر است. شاید بتوان گفت که اولین هدف این صندوق ها، تلاش برای کاهش ریسک است اما هدف اصلی همه صندوق های پوشش ریسک، کسب بیشترین سود برای سرمایه گذاران هم در شرایط رونق و رشد بازار و هم در شرایط رکود است.

راهبردهای سرمایه‌ گذاری در صندوق های پوشش ریسک

همان طور که بیان کردیم، تفاوت اصلی صندوق های پوشش ریسک، ابزارهای مالی متنوعی است که این صندوق ها در ترکیب دارایی های خود دارند. این نوع از صندوق ها در دارایی های مالی و ابزارهایی سرمایه گذاری می‌کنند که دیگر صندوق ها و سرمایه گذاری‌ها، آن ها را در نظر نمی‌گیرند. در ادامه به چندی از این ابزارها و راهبردهای سرمایه گذاری این صندوق ها اشاره می‌کنیم:

۱- استفاده از فروش استقراضی:

فروش استقراضی بدین معنی است که فردی سهامی را که در مالکیت شخص دیگری است از او قرض کرده و با فرض کاهش قیمت سهم، آن را در بازار بفروش برساند و پس از گذشت زمان مورد نظر، آن را خریداری کرده و به مالک سهم باز گرداند. در صورت کاهش قیمت، ‌ما به التفاوت قیمت فروش و خرید سهم، سود فرد خواهد شد. صندوق های پوشش ریسک از این ابزار در شرایط رکود بازار استفاده کرده و سهامی را که در مالکیت صندوق نیست، اجاره کرده و در بازار فروخته و از کاهش قیمت سهم،‌ سود می‌برند. برای اطلاعات بیشتر در این خصوص می‌توانید مطلب «تأثیر ایجاد بازار دو طرفه در بازار سرمایه چیست» را مطالعه فرمایید.

۲- سرمایه گذاری در ابزارهای مالی مشتقه:

ابزارهای مالی مشتقه مانند قراردادهای اختیار معامله و آتی،‌ ابزارهای مالی هستند که ارزش آن‌ها برپایه اوراق بهادار دیگری مانند سهام شرکت‌ها است و شاید در انواع دیگر سرمایه گذاری ها مورد توجه قرار نگیرند. اما صندوق های پوشش ریسک با سرمایه گذاری در این ابزارها، طیف گسترده‌ای از دارایی ها را در نظر گرفته و از فرصت‌های سودآوری آن‌ها استفاده می‌کنند.

۳- استفاده از آربیتراژ:

آربیتراژ در بازارهای مالی به معنی فرصت‌های قیمت گذاری نادرست همزمان بین اوراق بهادار مرتبط است. مدیران صندوق های پوشش ریسک، با تخصص و مهارتی که دارند، پیوسته در حال رصد کردن بازارهای مالی مختلف و پیدا کردن فرصت‌های قیمت گذاری هستند که دیگران آن‌ها را تشخیص نمی‌دهند. شناسایی به‌موقع و سرمایه گذاری در این فرصت‌ها، سودهای فراوانی را برای آن‌ها ایجاد می‌کند.

تاثیر صندوق های پوشش ریسک برای سرمایه گذاری در اوراق بهادار با ارزش کمتر

بسیاری از سهام و اوراق بهادار در بازارهای مالی، از میزان ارزش واقعی خود کمتر قیمت گذاری شده و مورد توجه قرار نمی‌گیرند. صندوق های پوشش ریسک با شناسایی این نوع از اوراق بهادار، علاوه بر دریافت سود سرمایه گذاری خود،‌ سبب رشد قیمت این اوراق نیز می‌شوند.

۱- سرمایه گذاری در بازارهای نوظهور:

با توجه به ماهیت صندوق های پوشش ریسک، سرمایه گذاری بر روی سهام یا دیگر ابزارهای نوظهور در بازار که رشد نوسانی زیاد دارند و مستعد تورم هستند،‌ امکان‌پذیر است.

۲- سرمایه‌ گذاری در بازارهای موازی:

یکی از مزایای برجسته این صندوق‌ها سرمایه‌ گذاری بدون محدودیت در بازارهای خارج از بازار سرمایه مانند املاک و مستغلات، طلا و کسب‌وکارهای پرریسک است.

۳- ساختار اهرمی:

صندوق‌ های پوشش ریسک یک قابلیت منحصربه فرد دارند که امکان بهره‌گیری از اهرم‌های ۱۰ برابری را برای آن ایجاد کرده است. به این صورت که، به ازای هر یک واحد جذب سرمایه، بانک‌های مشخصی به آن‌ها ۹ واحد وام می‌دهند به عنوان مثال با جذب ۱۰۰ دلار سرمایه بانک به آن ها۹۰۰ دلار وام می‌دهد تا در نهایت بتواند ۱۰۰۰دلار سرمایه‌ گذاری کند. به این معنا است که با از بین رفتن ۱۰۰ دلار سرمایه عملا صندوق ۱۰۰۰ دلار متضرر می‌شود و بالعکس.

بیشتر بخوانید: صندوق سرمایه گذاری مشترک

تفاوت صندوق های پوشش ریسک با صندوق های سرمایه گذاری مشترک

حال که با سازوکار صندوق های پوشش ریسک آشنا شدید، این سوال پیش می‌آید که این صندوق ها با صندوق های سرمایه گذاری مشترک چه تفاوتی دارند. در ادامه به برخی از تفاوت‌های اصلی این دو نوع صندوق می‌پردازیم:

• با توجه به عدم وجود محدودیت در ترکیب دارایی های صندوق های پوشش ریسک، امکان سرمایه گذاری در ابزارهای متنوع‌تری مانند ابزارهای مشتقه، فروش استقراضی (فروش تعهدی در ایران) و سایر ابزارهایی با ریسک بالا که حتی ممکن است از بازار خارج از بازار سهام باشند، در آن‌ها وجود دارد. اما ترکیب صندوق های سرمایه گذاری مشترک مشخص بوده و سرمایه‌ گذاری تنها در دارایی های مالی از قبیل سهام، حق تقدم سهام و اوراق قرضه که در اساسنامه آن‌ها با جزییات ذکر می‌شوند و نسبت به دارایی های صندوق های پوشش ریسک دارای ریسک‌کمتر هستند، امکان پذیر است.

• در اکثر مواقع، نهادهای ناظر بر بازار سرمایه در کشورهای مختلف بر این صندوق ها نظارتی ندارند. اما فعالیت صندوق های سرمایه گذاری مشترک، پیوسته توسط نهادهای ناظر رصد می‌شود. به تبع در ارائه اطلاعات صندوق مانند اهداف و استراتژی‌، تصمیمات مدیریت و ترکیب دارایی و تغییرات آن سرمایه‌گذاران با عدم شفافیت مواجه می‌شوند.

• سرمایه گذاران خاص و محدودی اجازه سرمایه گذاری در صندوق های پوشش ریسک را دارند اما؛ سرمایه گذاری در انواع صندوق های سرمایه گذاری مشترک برای عموم مردم آزاد است. به عبارت دیگر، اگر صندوق های سرمایه گذاری مشترک را همانند مراکز عمومی در نظر بگیریم، صندوق های پوشش ریسک همچون کلوب‌های اختصاصی هستند که افرادی خاص را می‌پذیرند.

• هزینه‌های صندوق‌ها: در صندوق‌ های پوشش ریسک کارمزد درصد ثابتی که حدودا ۲ درصد از میزان جذب سرمایه است، دریافت می‌شود اما در صندوق‌ های سرمایه‌ گذاری مشترک هزینه‌هایی که تحت عنوان کارمزد باید مشتری بپردازد بسته به ترکیب دارایی صندوق و قابل معامله(ETF) یا غیر قابل معامله بودن معمولا درصدی از قیمت آماری(NAV) صندوق که مداوم در حال تغییراست، می‌باشد. درواقع در صندوق‌ های پوشش ریسک برخلاف صندوق‌ های سرمایه‌ گذاری مشترک درآمد مدیر صندوق ارتباط مستقیمی به عملکرد صندوق نداشته و مدیر صندوق در ضرر سرمایه‌گذاران سهیم نمی‌شوند.

کلام آخر

باتوجه به مطالب ذکر شده،‌ دریافتیم که صندوق های پوشش ریسک بر خلاف نامی که دارند،‌ صندوق های پرریسکی هستند که توسط افراد بسیار حرفه ای و متخصص بازارهای مالی تشکیل شده و بر روی ابزارهای مالی و اوراق بهادار با ریسک بالا، سرمایه گذاری می‌کنند. سرمایه گذاری در این صندوق ها نیز مختص به افراد خاص با سرمایه های کلان صورت می‌گیرد که اهداف سرمایه گذاری در بورس متفاوتی نسبت به مردم عادی دارند. با این که سالیان متمادی است که این نوع از صندوق ها در بازارهای بورس دنیا فعالیت دارند، به دلیل عدم وجود زیرساخت‌های مناسب برای فعالیت، ‌صندوق های پوشش ریسک در ایران تاکنون فعالیتی نداشته‌اند. با توجه به راه اندازی فروش تعهدی در بازار بورس و اوراق بهادار تهران و امکان فروش سهامی که در مالکیت افراد نیست و توجه بیشتر به بازار مشتقه، شاید بتوان به راه‌اندازی صندوق های پوشش ریسک با توجه به شرایط و قوانین بازار بورس ایران امیدوار بود.

[views id=”9818″]