در بورس‌های جهانی، بازارها بر اساس معاملات دوطرفه فعالیت می‌کنند. با توجه به اعلام سازمان بورس جهت راه‌اندازی معاملات دوطرفه در ایران، در این مقاله به سازوکار این نوع از معاملات خواهیم پرداخت. به طور کلی از نظر معاملات، بورس دو نوع بازار یک‌طرفه و بازار دوطرفه دارد. در بازار یک طرفه، افراد می‌توانند سهام قابل معامله در بازار را بخرند یا بفروشند و تنها از افزایش و رشد قیمت‌ها سود می‌برند و سهامداران در زمان کاهش قیمت، ضرر خواهند کرد. اما در بازار دوطرفه از کاهش قیمت سهام نیز می‌توان سود برد. در ادامه نحوه معاملات در بازار دوطرفه را عنوان خواهیم کرد.
فهرست مطالب
بازار دوطرفه چیست؟
در بازار دوطرفه امکانی وجود دارد به نام فروش که افراد می‌توانند در هنگام ریزش یک سهم نیز سود به دست آورند در بازار دوطرفه افراد می‌توانند هم از خرید سهام کسب سود کنند و هم از فروش سهام. در بازارهای دوطرفه از ابزارهای تحلیل تکنیکال و سایر ابزارهای تحلیل کمکی بهتر می‌توان استفاده کرد. این فضای ایجاد شده برای استفاده بهتر از تحلیل‌ها سبب کاهش حباب‌های قیمتی شده و هیجانات ایجاد شده در زمان‌های مختلف را کنترل می‌کند و در عین حال سبب ثبات رونق و ارزش معاملات می‌شود. در بازار دوطرفه، افراد می‌توانند سهامی که مالک آن نیستند را در بازار به فروش برسانند و در صورت کاهش قیمت آن، سود کسب کنند. فروش استقراضی در جهان و فروش تعهدی در ایران ابزاری در بازار دوطرفه است. در شکل زیر می‌توانید انواع معاملات در بازار بورس را مشاهده کنید.
فروش تعهدی چیست؟
یکی از ابزارهای مالی در بورس‌های جهانی فروش استقراضی است. در فروش استقراضی، در صورتی که فردی پیش‌بینی کاهش قیمت سهمی را داشته باشد، سهم را از سهامدار قرض می‌کند و در بازار به فروش می‌رساند. پس از پایین آمدن قیمت سهم، فرد سهام را با قیمت ارزان‌تر از بازار خریداری کرده و به سهامدار باز می‌گرداند. اختلاف قیمت فروش و خرید سهم به عنوان سود برای فرد در نظر گرفته می‌شود.
در فروش استقراضی، فرد باید نرخ بهره مشخصی را به مالک سهام بپردازد. به همین دلیل، فروش استقراضی از نظر فقهی به منزله عقد ربوی است. جهت راه‌اندازی فروش استقراضی در ایران، تغییراتی در الگوی اصلی آن ایجاد شده است تا از لحاظ فقهی مشکلی نداشته باشد. در نتیجه فروش تعهدی در ایران با ماهیت عقد وکالتی، جایگزین معاملات فروش استقراضی شده است.
در معاملات فروش تعهدی، فرد سهام را به وکالت از مالک سهم، در قیمت بالا در بازار بورس به فروش می‌رساند و پس از کاهش قیمت، سهم را ارزان‌تر از بازار خریداری کرده و به مالک برمی‌گرداند. این فرد از اختلاف قیمت فروش و خرید سهم، کسب سود می‌کند. به این فرآیند فروش تعهدی گفته می‌شود که بین مالک سهم و متقاضی انجام میگیرد.
در شکل زیر به طور خلاصه فرآیند انجام معاملات فروش تعهدی قابل مشاهده است:
برای انجام فروش تعهدی در بازار بورس ایران، سازوکار مشخصی از جمله میزان وجه تضمین جهت پوشش ریسک، عدم حق برداشت وجه تضمین، زمان‌بندی تسویه و سایر موارد تعیین‌شده است که در زمان اجرایی شدن این فرآیند، توسط سازمان بورس اعلام خواهد شد.
البته این نوع از معاملات در بازارهای مشتقه، در حال حاضر انجام می‌پذیرد. بازار اختیار سهام و کالا و معاملات آتی بر اساس معاملات دوطرفه انجام می‌پذیرند. اما به دلیل عمق کم این بازارها و عدم توجه کافی سهامداران به آن‌ها، مورد توجه قرار نگرفته است. اما تاکنون این فرآیند در بازار بورس عملیاتی نشده بود.
برای فهم بیشتر سازوکار فروش تعهدی به مثال زیر توجه کنید.
در شرایطی که در نتیجه تحلیل انتظار افت ارزش یک سهم مانند فولاد را دارید.
- زمانی که قیمت هر سهم فولاد ۵۰۰ تومان است ۱۰۰۰ سهم فولاد از کارگزاری(مالک) قرض میگیریم
- فروش سهام قرض گرفته شده به قیمت هرسهم ۵۰۰ تومانکاهش قیمت هرسهم فولاد به ۴۰۰ تومان
- خرید ۱۰۰۰ عدد سهم فولاد به قیمت هر سهم ۴۰۰ تومان
- تسویه با کارگزاری با برگرداندن ۱۰۰۰ سهم قرض گرفته شده به کارگزاری (مالک)
- سود بدست آمده به ازای هر سهم فولاد:۱۰۰ تومان
مزایای بازار دوطرفه چیست؟
بازارهای دوطرفه نسبت به بازارهای یک‌طرفه مزایای فراوانی دارد. در ادامه به برخی از این مزایا اشاره خواهد شد:
- اولین منفعتی که بازارهای دوطرفه دارد این است که نقدینگی در این نوع بازار بسیار بیشتر از نقدینگی بازار یک‌طرفه است. هنگامی که بورس در زمان رونق خود باشد، رشد نقدینگی ممکن است به تعادل رسیدن بازار را با اختلال مواجه کند و بازار دچار حباب‌های سنگینی شود که فقط برای ورود نقدینگی است نه به خاطر ارزش ذاتی خود بازار. بنابراین با ترکیدن حباب‌ها، امکان ایجاد رکود در بازار افزایش می‌یابد. راه‌حل این مشکل، حرکت به سمت بازارهای دوطرفه است. در بازار دوطرفه، تعادل در بازار به سرعت رخ می‌دهد و به خاطر اینکه افراد از فروش سهام نیز می‌توانند سود به دست آورند، نقدینگی بیشتری در بازار گردش می‌کند.
- یکی دیگر از مزایای بازار دوطرفه افزایش مشارکت افراد در بورس است. بسیاری از افراد در زمان رونق بورس وارد بازار می‌شوند و به خریدوفروش سهام می‌پردازند. اما در زمان رکود بورس، سرمایه خود را از بازار خارج کرده و فعالیتی ندارند. اما در بازار دوطرفه، به دلیل امکان کسب سود در ریزش بازار، این افراد سرمایه خود در بورس را نگه خواهند داشت.
- بازار دوطرفه از ایجاد حباب‌های بزرگ نیز جلوگیری می‌کند. قیمت برخی از سهام به دلیل وجود حباب‌ها ممکن است بیش از ارزش ذاتی خود بالا روند یا کمتر از ارزش ذاتی در بازار معامله شوند. مخصوصاً در زمان‌های رونق بورس ایجاد حباب‌ها محتمل‌تر است. با معاملات دوطرفه حباب‌های قیمتی بسیار کاهش خواهد یافت و بازار به سمت تعادل حرکت خواهد کرد.
کلام آخر
معاملات دوطرفه سال‌ها است که در بازارهای جهانی مورد استفاده سرمایه‌گذاران قرار گرفته است که سبب ایجاد تعادل و ثبات بیشتر در بازار، نسبت به بازار یک‌طرفه شده است. بازار بورس ایران نیز تصمیم به اجرا شدن بازار دوطرفه گرفته است. این نوع از معاملات سبب افزایش نقدینگی و مشارکت افراد بیشتری در بازار بورس خواهد شد و عرضه و تقاضا را متعادل خواهد کرد. با توجه به عملکرد بهتر این نوع از معاملات و مزایای بسیاری که دارد، با اتخاذ فرایند درست و پیاده‌سازی قوانین و استاندارهای آن، و همچنین نظارت کامل و کنترل‌های لازم از سوی نهادهای ناظر و سازمان بورس، می‌توان به شکل‌گیری بازار دوطرفه و بهبود بازار بورس امید داشت.
[views id=”9631″]
دو طرفه مد نظر بازار سرمایه ایران مثل بقیه بازار های مالی نسیت و بیشتر اسلامیه
با سلام
در صورت امکان خدمات سبد گردانی در بازارهای کالا و آتی را هم به سبد خدماتتون اضافه کنید تا امکان استفاده از تجربیات کارشناسهای با تجربه در این زمینه هم فراهم بشه.
والا من که سر درنیاوردم یکم مبهمه احساس میکنم .!.
اینکه کسی سهامی را به قیمت ۵۰۰ بخرد از کار گزاری و بعد اینکه قیمت افت کرد ان را به قیمت ۴۰۰ تومان به مالک بفروشد . .
با این وجود از هرسم ۱۰۰ تومان سود میکنه .. این دقیقا چه نفعی واسه کار گذاری داره . اینکه کارگزاری از هرسهم ۱۰۰ تومان ضرر کنه این ضرر چطوری جبران میشه ؟!
با سلام و احترام
دوست عزیز ، بخش عمده درآمدهای عملیاتی کارگزاری‌ها از طریق درآمد حاصل از کارمزد معاملات است؛ در نتیجه در خصوص سود و زیان، کارگزاری تعهدی ندارد و تنها به عنوان واسطه‌ای برای انجام معاملات عمل می‌نماید.
خیلی چیزهاست که سال ها و حتی قرن ها در دنیا وجود دارد ولی در ایران بخاطر مسائل موهوم قدیمی وجود ندارد …
سلام و عرض ادب
بنظر اینجانب این روش معامله باعث کاهش قیمت ها خواهد شد، و به نفع سرمایه گذاران بلند مدت و کوتاه مدت نخواهد شد. یعنی کارگزاری ها قیمت سهم را پایین خواهند آورد تا تعداد معاملات بیشتر شود و کارمزد بیشتری دریافت خواهند کرد.
افرادی هم که سرمایه گذاری بلند مدت کرده اند متضرر خواهند شد، چون سهم افزایش قیمت چندانی نخواهد کرد.
بنظر اینجانب سال بعد خروج نقدینگی از بازار بورس خواهد بود.
لطفا بفرمایید که نظرم اشتباه هست یا درست.
ثنایی از تبریز
باسلام و احترام
بازار دو طرفه این امکان را فراهم می‌کند تا افرادی که تمایل به خرید سهام ندارند نیز از بورس کسب سود کنند. این فرآیند براساس عرضه و تقاضای بازار اتفاق می‌افتد و هیچ نوع دستکاری قیمتی رخ نمی‌دهد و بالعکس سبب رشد نقدینگی بازار خواهد شد.
عالی بود.
بسیار عالی
ولی یک سوال؛ در مورد مثال فولاد که گفته شد شخصی که میتوانسته سهام خود را با توجه به روند نزولی به قیمت ۵۰۰ تومان بفروشد آنرا قرض داده و اکنون که هر سهم ۴۰۰ تومان است انرا پس میگیرد هیچ منفعتی که برایش نداشته اکنون ۱۰۰ تومان هم ضرر کرده، زمانی که میتوانسته سهم خود را ۵۰۰ بفروشد انرا قرض داده است!!!
باسلام و احترام
افرادی هستند که با دید بلند مدت سهام خود را نگهداری می‌کنند می‌توانند در این معامله شرکت کنند و سهام خود را به متقاضی آن قرض دهد، همچنین مبلغ معادل سهام قرض داده شده در دارایی هایی مالی مانند سپرده بانکی یا صندوق ها سرمایه گذاری می‌شود و مالک سهام ماهانه سود خود را دریافت می کند.