

در امور مالی و مدیریت دارایی، یکی از مهمترین مسائل بررسی میزان خطر یا ریسک سرمایهگذاری است. هر بار که جایی سرمایهگذاری میکنیم یا سهام و اوراق بهادار میخریم، خواه ناخواه خطری را پذیرفتهایم؛ خطر این که میزان سود یا بازگشت سرمایه به اندازهای که انتظار داریم نباشد یا به اصطلاح ضرر کنیم. برای تصمیمگیری در چنین شرایطی، استفاده از مدل CAPM میتواند کمککننده باشد. در این مقاله قصد داریم بررسی کنیم که مدل CAPM چیست و چگونه میتوان با به کار بردن آن، سرمایهگذاری بهتری داشت.
مدل CAPM چیست؟
CAPM مخفف Capital Asset Pricing Model به معنای مدل قیمتگذاری داراییهای سرمایهای است. این مدل توسط عدهای از اقتصاددانان جک ترینر، ویلیام شارپ، جان لینتر، ژان موسین و هری مارکویتز معرفی شد و به تدریج تکامل یافت. در سال ۱۹۹۰ شارپ، مارکویتز و مرتون میلر به طور مشترک جایزه نوبل را در رشته اقتصاد مالی به خاطر مطرح کردن این مدل دریافت کردند.
بعدها فیشر بلک نسخه جدیدی از CAPM را توسعه داد که Black CAPM یا Zero-beta CAPM نام گرفت. این مدل جدید، که فرض سرمایهگذاری بدون ریسک را رد میکند، در عمل موفقتر از نمونه قبلی عمل کرد. پس از گذشت سالها و با وجود مشاهده کاستیهایی در این مدل، CAPM هنوز هم کاربرد دارد و بین متخصصان محبوب است.
مدل قیمتگذاری داراییهای سرمایهای یا CAPM رابطه بین ریسک و بازده مورد انتظار برای داراییها را توصیف میکند. این مدل به ویژه برای ارزشگذاری سهام و اوراق بهادار و قیمتگذاری آنها مورد استفاده قرار میگیرد. به زبان ساده میتوان گفت:
در مدل قیمتگذاری داراییهای سرمایهای، سود مورد انتظار سهام یا پرتفوی، برابر با نرخ بهره بدون ریسک به اضافه پاداش ریسکپذیری است.
فرمول مدل قیمتگذاری داراییهای سرمایهای یا CAPM
برای محاسبه مواردی که گفته شد، دانشمندان اقتصاد فرمولی را ارائه کردهاند که به شکل زیر است:


در ادامه اجزای این فرمول را بررسی میکنیم:
Ra بازده مورد انتظار سرمایه گذاری دارایی a
Rrf نرخ بازدهی بدون ریسک
Ba ضریب بتا یا معیار ریسک سیستماتیک دارایی است (مطلب انواع ریسک را مطالعه کنید)
Rm بازده مورد انتظار بازار
هدف فرمول CAPM این است که داراییها را بر اساس ریسکشان قیمتگذاری کند. با استفاده از CAPM بررسی میکنیم که آیا سودی که در نهایت دریافت میکنیم با توجه به خطری که پذیرفتهایم و با در نظر گرفتن فاکتور زمان، ارزش سرمایهگذاری را دارد یا خیر. بیایید با هم یک نمونه را بررسی کنیم. تصور کنید نرخ بهره بدون ریسک ۱۰ درصد، بتای سهم الف، ۱٫۵ و بازده مورد انتظار بازار بورس ۴۰% درصد باشد. در چنین شرایطی فرمول به شکل زیر خواهد بود:
بازده مورد انتظار از سهم الف برابر است با:
۱۰ + (۱۰ – ۴۰) * ۱٫۵ = ۵۵%
با توجه به این ارقام، احتمال میرود که سهام مورد نظر سودی در حدود۵۵% درصد ایجاد کند.
مشکلات و کاستیهای مدل CAPM
مثل همه نظریههای دیگر، این مدل اقتصادی نیز با گذر زمان بارها و بارها در معرض آزمایش قرار داده شد و معایب آن به چشم آمد. معلوم شد که نتیجه همیشه هم دقیق نیست. متخصصان نقدهای متعددی به CAPM وارد کردند. برای نمونه میتوان به این موضوع اشاره کرد که متغیر بتا (که درجه حساسیت دارایی را نسبت به نوسانات بازار نشان میدهد) در فرمول فرض میکند که میزان ریسک را میتوان با نوسان قیمت سهام بررسی کرد اما در واقعیت، دورهای که برای تعیین نوسان سهام در نظر گرفته میشود، استاندارد نیست زیرا بازده و ریسک به صورت یکنواخت توزیع نمیشوند.
مهمترین انتقادی که به CAPM وارد میشود این فرض است که جریانهای نقدی آینده میتوانند تخمین زده شده و ارزش دارایی را محاسبه کرد؛ در چنین حالتی، اگر سرمایهگذار بتواند بازگشت آینده سهام را به خوبی تخمین بزند، دیگر استفاده از CAPM ضرورتی نخواهد داشت.
چرا باید از مدل قیمتگذاری داراییهای سرمایهای استفاده کنیم؟
با وجود نقدهایی که مطرح شد، ممکن است برایتان سوال باشد که اصلا چرا باید از این مدل استفاده کنیم. حقیقت این است که با وجود گذر زمان و بروز کاستیهایی در نتیجه این مدل، CAPM هنوز هم به طرز گستردهای کاربرد دارد و محبوبیت خود را حفظ کرده است. استفاده از این مدل آسان است و دید نسبتا خوبی از ارزش سهام و اوراق بهادار به سرمایهگذاران میدهد. بنابراین آنها هنوز هم داراییهای سرمایهای خود را با استفاده از این مدل قیمتگذاری میکنند تا بتوانند ارزیابی معقولی از آینده سرمایههای خود داشته باشند.
جمعبندی
مدل قیمتگذاری داراییهای سرمایهای را با هم بررسی کردیم. متوجه شدیم که CAPM چیست و چگونه میتوان از آن برای داشتن یک سرمایهگذاری مطمئن استفاده کرد. هر اقدام اقتصادی ریسکهای خاص خود را دارد و سرمایهگذاران باید با مقایسه میزان سودی که به دست میآورند و میزان خطری که میپذیرند، برای خرید سهام یا اوراق بهادار اقدام کنند. مدل CAPM بر اساس فرضیههایی در مورد رفتار سرمایهگذاران، میزان توزیع ریسک و اصول بازار بنا شده که ممکن است همه آنها با واقعیت موجود تطابق نداشته باشند. با این حال، هنوز هم میتوانیم از آن برای درک رابطه بین ریسک و سود سرمایهگذاری (مطلب ارتباط بین ریسک و بازده را مطالعه فرمایید) استفاده کنیم و تصویر واضحتری از آینده به دست آوریم.
بازدیدها: 26,141
رسول ایرانپور
عالی
سهیلا
ممنون استفاده کردم
Hamid
عالی وبیست
سعیده
خوب بود
حسین
عالی
farid
کاربردی و عالی
farid
عالی و کاربردی
ستار اکبری نخجوانی
ممنون
محسن
ممنون از مطالب بسیار آموزنده تون
میلاد اورمو
اگه نتیجه بده خوبه.
مهین
ممنون از توضیحات کامل
هادی نجفی
سلام ممنون از مطالب هدف داری که ارائه میکنید.
امیررضا
بسیار مفید
محمد
در عمل جواب نمیده بیشتر تِئوری هست . بهترین مدل ارزش جریان نقدی آتی هستش
حجت اله میرزایی
تشکر، مطلب مفیدی بود
علوی
محاسبه ضریب بتا مشکله کمی.
حسین
Very nice
محمدعلی کهنسال
طرح این نوع سوالات حس خوبی بهمون میده. از طراحی سوالات چالشی اینچنینی ممنونم.
حمید
Big likeeee
مهدی زاویه
سپاس بیکران بسیار مفید و پر کاربرد بود .
احمد
عالی
هدایتی
عالی بود
سعید حسینی
درود ممنون عالی بود ومطمن هستم در ادامه کار خیلی کمک میکند
محسن
مطلب خوبی بود
مجتبی
تشکر
مرضیه جهاندیده
متشکرم توضیح عالی بود
حسین
مطلب جالبی بود
حسین
بسیار مفید!
هادی یوسفی
بسیار عالی
javad Safdari
واقعا عالی…یکی از شانش های که توی زندگیم داشتم کارگزاری اگاه بود
جواد
واقعا عالی…با تشکر از گروه کارگزای اگاه
نادر
جالب بود و البته ساده
سعيد زينلي
مطلب بسیار جالبی بود. اینکه برای این مدل بخش ها امتیازات بالایی در مسابقات در نظر گرفته میشه مارو مشتاق میکنه که این مطالب رو حتما بخونیم. که برای ما مثل یک تیر و دو نشان می مونه.
امیرحسین جوقه سالار
ممنون.. بسیار کاربردی بود
علی ملازاده
سلام
مطلب کوتاه و پربار
متشکر
سما
خیلی خوب ، مرسی
milad
ممنون
یوسفی
سلام-مفید ساده و گویا..
تشکر
محمد
باسلام علاوه بر امتیازاتی که از شرکت در مسابقه دریافت می کنیم میزان آگاهی مان نیز افزایش می یابد سپاس از شما بزرگواران بابت انتخاب موضوعات مناسب
عباسعلی
سپاس …آموزنده بود
Sana
سپاس از توضیحات ?
مرتضی
با سلام.اجزای فرمول رو در واقعیت از کجا بایستی بدست بیاریم؟
Agahinvest
با سلام و احترام
دوست عزیز، محاسبه اجزای مختلف این مدل نیازمند دانش تخصصی مالی و محاسبات بسیار پیچیده بوده و خارج از حوصله این مقاله است. البته در آینده نزدیک مطلبی در خصوص نحوه محاسبه ضریب بتا منتشر خواهد شد.
پویا
سلام ممنون از اطلاعات خوب و مفیدی که در اختیار ما قرار دادید. ولی ضریب بتا را چگونه میشه محاسبه کرد برای هر سهم
Agahinvest
با سلام و احترام
دوست عزیز، محاسبه این ضریب نیازمند دانش تخصصی مالی و محاسبات بسیار پیچیده بوده و خارج از حوصله این مقاله است.
مریم
عالی
حسین
متشکرم. واقعا مفید بود
محمد رضا
مطلب خوبی بود ممنون
محمودرضا تدینی
ممنون استفاده کردم .
نبی اله مختارزاده
ممنون از شما
علی رضایی
یکم پیچیده بود ولی با دو بار مطالعه تقریبا متوجه شدم.. با تشکر از مطالب آموزنده…
سعدیه
مفید بود دستتون درد نکنه
وحید
بسیار عالی و مفید بود ممنون
اکبر محمدی
خیلی عالی ومفید
محمد
بسیار عالی، فقط یک سوال داشتم ضریب بتا را چگونه باید به دست آورد؟مثلا واریانس یک سهم و یا کواریانس یک سهم چگونه لحاظ میشود.با ذکر مثال شفاف نمایید.
با سپاس
Agahinvest
با سلام و احترام
ضریب بتا نشانگر حساسیت یک دارایی نسبت به نوسانات بازار است. ضریب بتا نسبت به مقدار ۱ سنجیده میشود، بدین معنا که به عنوان مثال:
β > ۱:تغییرات سهم بیش از تغییرات شاخص بازار و هم جهت با آن بوده یعنی اگر بازار یک واحد رشد کند، سهام مورد نظر بیش از یک واحد رشد خواهد کرد و برعکس.
β = ۱ :تغییرات سهم برابر با تغییرات شاخص بازار و هم جهت با آن است
صفر<β<یک: تغییرات صندوق کمتر از تغییرات شاخص بازار و هم جهت با آن است برای نحوه محاسبه آن میتوانید به کتاب های تخصصی مالی مراجعه فرمایید. البته در آینده در این خصوص مطلبی در وب سایت شرکت سبدگردان آگاه منتشر خواهد شد.
مجید محمدی
مطلب مفید و جالبی بود
نادر خجسته صفا
سلام
خیلی جالب بود.منتها سوالی که مطرح می شود این است که مقادیرورودی فرمول ازکجابدست می آید؟ مثلا ضریب بتای هرسهم ،نرخ سود بدون ریسک و…؟
ممنون.
Agahinvest
با سلام و احترام
دوست عزیز، محاسبه این ضریب نیازمند دانش تخصصی مالی و محاسبات پیچیده بوده و خارج از حوصله این مقاله است. البته در خصوص نحوه محاسبه بتای سهم در آینده نزدیک در وب سایت مطلبی منتظر خواهد شد. در خصوص بازدهی بازار به عنوان مثال بازدهی بازار بورس را از نوسانات شاخص کل میتوان بدست آورد . بازدهی بدون ریسک را می توان از نرخ بازدهی اوراق با درآمد ثابت بدست آورد که تقریباً با نرخ بهره بانک ها برابر است.
امین
سلام عالی
ehsan
باتشکر
فریبرز
بازده بدون ریسک و بازده بازار و ضریب بتا را برای هر سهم از کجا باید پیدا کنیم
Agahinvest
با سلام و احترام
دوست عزیز، محاسبه ضریب بتا نیازمند دانش تخصصی مالی و محاسبات بسیار پیچیده بوده و خارج از حوصله این مقاله است. البته در آینده نزدیک مطلبی در خصوص نحوه محاسبه ضریب بتا منتشر خواهد شد. بازده بدون ریسک همان بازدهی اوراق درآمد ثابت و یا نرخ بهره بانکی است و بازده مورد انتظار بازار نیز براساس محاسبات فاندامنتال و شرایط بازار برآورد میشود.
Abbasabdoli
عالی بود
پدرام صادقی
طریقه محاسبه رو متوجه نشدم
Agahinvest
با سلام و احترام
دوست عزیز، محاسبه اجزای مختلف این مدل نیازمند دانش تخصصی مالی و محاسبات بسیار پیچیده بوده و خارج از حوصله این مقاله است. برای کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص میتوانید به منابع مالی تخصصی مراجعه فرمایید.
فرزاد موذنی
بازده مورد انتظار بورس و نرخ بهره بدون ریسک رو از کجا میشه فهمید چقدرن ؟
Agahinvest
با سلام و احترام
دوست عزیز نرخ بازده بدون ریسک همان بازدهی اوراق درآمد ثابت و یا نرخ بهره بانکی است. بازده مورد انتظار بازار بازدهی تخمینی با توجه به شرایط بازار است و براساس محاسبات بنیادی برآورد میشود این نکته شایان ذکر است که بازده مورد انتظار ممکن است تحقق نیابد.
عیسی
برای محاسبه ضریب بتا و نرخ بازده بورس چه منبعی رو جهت مطالعه بیشتر معرفی می فرمایید؟
Agahinvest
با سلام و احترام
دوست عزیز، برای کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص میتوانید به منابع مالی تخصصی همچون کتابهای مرتبط با اصول مالی و سرمایهگذاری مراجعه فرمایید.
رضا سهیلی
عالی بود
سامان
خوبه