ترازنامه یکی از مهمترین گزارش‌های مالی است که در تحلیل بنیادی کاربرد فراوانی دارد. این مفهوم با ارزیابی دارایی، بدهی و سرمایه یک شرکت، وضعیت آن را مشخص می‌کند. بنابراین ترازنامه را می‌توان گزارشی تعریف کرد که سرمایه‌گذاران علاقه‌مند به واحدهای تجاری، بانک‌ها، مدیران سازمان و … برای تصمیم‌گیری درباره آینده مالی شرکت آن را تجزیه و تحلیل می‌کنند. در این مقاله، ترازنامه و ساختار آن را برای شما شرح می‌دهیم.
این ویدیو را حتما ببینید!
فهرست مطالب
ترازنامه چیست و چه بخش‌هایی دارد؟
ترازنامه گزارشی است که مبنای محاسبه نرخ بازگشت و ارزیابی ساختار سرمایه واحدهای تجاری است و تصویری آنی از دارایی، بدهی و میزان سرمایه‌گذاری سهامداران را در قالبی خاص به نمایش می‌گذارد.
در فرمول ترازنامه دارایی‌ها در یک طرف از معادله و جمع بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام در طرف دیگر معادله قرار می‌گیرند. بنابراین فرمول شکل‌دهنده ترازنامه همواره ثابت و به شکل زیر است:
دارایی‌ها = بدهی‌ها + حقوق صاحبان سهام
شرکت یا واحد تجاری برای به دست آوردن دارایی‌ها دو راه پیش رو دارد. یا باید سرمایه مورد نیاز خود را قرض کند و بدهی‌های خود را افزایش دهد یا باید مبلغ را از سرمایه‌گذاران بگیرد که در این مورد نیز حقوق صاحبان سهام به ترازنامه وارد می‌شود. در نظر داشته باشید که فرمول بالا همواره باید در تعادل باشد.
برای مثال فرض کنید که شرکتی وامی به ارزش ۱۰ میلیارد تومان و با زمان بازگشت ۶ ساله از بانک بگیرد. در این صورت دارایی شرکت ۱۰ میلیارد تومان و بدهی‌های آن نیز به میزان ۱۰ میلیارد تومان افزایش خواهد داشت. بنابراین همانطور که عنوان کردیم، با افزایش دو مورد در دو طرف، ترازنامه به تعادل کشیده می‌شود.
حال فرض کنید که شرکت ۵ میلیارد تومان از طریق سرمایه‌گذاران به صندوق مالی شرکت وارد کند. در این صورت دارایی‌ها و حقوق صاحبان سهام باید به اندازه ۵ میلیارد تومان در دو طرف معادله افزایش پیدا کند. بنابراین تمام پرداخت‌ها و دریافت‌ها در معادله به تعادل کشیده می‌شود. ممکن است این تعادل به صورت وجه نقد، سرمایه‌گذاری در دارایی مشخص و … خود را نشان دهد.
هر کدام از آیتم‌های موجود در معادله ترازنامه، خود از جزئیات و حساب‌های کوچکی تشکیل شده است. مشخصات مالی ریز شرکت‌ها می‌توانند متفاوت باشند و در هر صنعت اقتضای خاص خود را داشته باشند. اما به طور کلی منظور از دارایی‌ها در این تعریف تمام اقلامی است که واحد تجاری مالک آن است. بدهی‌ها نیز نشان‌دهنده تعهدات واحد تجاری به افراد یا نهادها است. در آخر سرمایه در معادله تعادلی ترازنامه یک واحد تجاری به معنی باقیمانده دارایی‌های واحد تجاری پس از کسر بدهی‌ها است. در ادامه قصد داریم اقلام موجود در ترازنامه را بیشتر بشناسیم.
دارایی‌ها
در قسمت دارایی‌ها، حساب‌ها را بر اساس سهولت تبدیل به وجه نقد فهرست می‌کنیم. بنابراین از بالا به پایین، به ترتیب نقدینگی دارایی‌ها به ترازنامه وارد می‌شوند اما در ستون دارایی‌ها دو قسمت دارایی جاری و دارایی غیر جاری یا بلند مدت وجود دارد. دارایی‌های جاری به آن دسته از دارایی‌ها گفته می‌شود که در مدت زمان یک ساله و کمتر از آن، به پول نقد تبدیل شوند. دارایی‌های غیر جاری نیز دارایی‌هایی هستند که در مدت زمان بیش از یک سال به وجه نقد تبدیل شوند. بنابراین می‌توان گفت که عمده تفاوت این دو دسته، در نقدشوندگی است.
انواع مختلفی از دارایی‌های جاری وجود دارند:
وجه نقد: این دارایی نقدترین دارایی است. اوراق خزانه و گواهی سپرده کوتاه مدت نمونه‌ای از پول نقد یا معادل نقد محسوب می‌شوند.
اوراق بهادار: اوراق بهادار و اوراق بدهی نیز جزو این دسته از دارایی‌ها محسوب می‌شوند. معمولا برای این اوراق بازار معاملاتی وجود دارد که آن‌ها را قابل تبدیل به وجه نقد می‌کند.
حساب‌های قابل وصول: وجهی که مشتریان شرکت باید به شرکت بپردازند. این وجوه معمولا باید تا قبل از یک سال به شرکت باز پس داده شوند اما باید همیشه انتظار داشت که تعدادی از مشتریان بدهی خود را در زمان مشخص پرداخت نکنند.
فهرست موجودی کالا: مواد اولیه، محصولات موجود در چرخه تولید و محصولات آماده برای فروش طی دوره کسب و کار را موجودی کالا محسوب می‌کنیم. گاهی نیز محصولاتی با شرایط یا مشکلاتی خاص وجود دارند که باید از فهرست موجودی حذف شوند.
پیش پرداخت: مبالغی که برای بیمه، قراردادهای تبلیغاتی، اجاره و … پرداخت می‌شوند. این مبالغ معمولا باید پیش از یک سال به فرد یا شرکت مربوطه پرداخت شوند.
انواع مختلفی از دارایی‌های غیر جاری وجود دارند:
دارایی‌های مشهود: این دسته از دارایی‌ها شامل: زمین، ماشین‌آلات و تجهیزات، ساختمان‌ها و به طور کل دارایی‌های با دوام بالا یا ثابت می‌شود.
دارایی‌های نامشهود: این دسته از دارایی‌ها شامل: دارایی‌های غیر فیزیکی مانند مالکیت معنوی، سرقفلی و … می‌شود.
بدهی‌ها
همانطور که عنوان کردیم، بدهی باید توسط شرکت به فرد یا شرکتی خارج از آن پرداخت شود. بدهی انواع مختلفی دارد و می‌تواند مربوط به تامین کننده، اجاره بهای ملک، تسهیلات، حقوق و … باشد اما به طور کلی بدهی به دو دسته جاری و غیر جاری تقسیم می‌شود.
بدهی‌های جاری موعد سررسید یک ساله دارند و بر اساس تاریخ سررسید خود در جدول قرار می‌گیرند. از جمله بدهی‌های جاری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
حساب‌های قابل پرداخت شامل مبالغی که باید به تامین کننده یا فروشنده کالا و خدماتی که شرکت خریداری کرده است، پرداخت شود.
هزینه‌های مربوط به دستمزد، مزایای کارکنان و مالیات‌های دولتی
درآمد حاصل از یک محصول یا خدمات که هنوز تولید آن به مرحله آخر نرسیده و به مشتری تحویل داده نشده است.
بدهی‌های غیر جاری به بدهی‌های بلند مدتی گفته می‌شود که سررسید‌های بالای یک سال دارند. در بحث بدهی غیر جاری باید این نکته را بدانید که بعضی از بدهی‌ها مانند اجاره عملیاتی در ترازنامه آورده نمی‌شوند.
از انواع بدهی‌های غیر جاری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
وثیقه
وام
اوراق قرضه
حقوق صاحبان سهام
حقوق صاحبان سهام، سرمایه مربوط به شرکت است که به نوعی متعلق به صاحبان سهام آن شرکت است. به این آیتم دارایی خالص نیز گفته می‌شود زیرا اگر شرکت از محل دارایی خود، تمام بدهی موجود را تسویه کند، حقوق صاحبان سهام همان مبلغ باقیمانده از این تفریق است. حقوق صاحبان سهام خود دارای بخش‌های زیر است:
سرمایه شرکت که توسط مالکین و سهامداران فراهم شده است. چنانچه ارزش اسمی هر سهم را در تعداد سهام شرکت ضرب کنیم، عدد حاصل سرمایه شرکت را نشان می‌دهد. در این محاسبه ارزش اسمی هر سهم برابر با ۱۰۰۰ ریال در نظر گرفته می‌شود.
اندوخته قانونی که بر اساس قانون ثبت شرکت‌ها باید ۵ درصد از سود خالص هر دوره توسط شرکت به آن اختصاص داده شود.
سود یا زیان انباشته که برابر است با حاصل تفریق مجموع سودهای خالص شرکت طی دوره‌های گذشته و سودهای تقسیم شده در مجامع عمومی. برای درک بهتر فرض کنید که قصد داریم سود انباشته پایان سال ۱۳۹۹ را در ترازنامه محاسبه کنیم. سود پایان سال ۱۳۹۹ برابر است با مجموع سود انباشته پایان سال ۱۳۹۸ و سود خالص دوره ۱۳۹۹ که سود تقسیم شده در مجمع سال مالی ۱۳۹۸ از آن کسر شده است.
اگر شرکت از طریق افزایش سرمایه از محل آورده نقدی سرمایه‌گذاران به میزانی مشخص جذب سرمایه کند، دارایی‌ها و حقوق صاحبان سهام شرکت به همان میزان افزایش خواهد یافت. البته تمام منافع حاصل از فعالیت‌های شرکت به حساب صاحبان سهام انتقال پیدا می‌کند. این موارد در بخش دارایی‌ها با پول نقد، خرید زمین، فهرست موجودی یا دیگر دارایی‌ها به تعادل سیستم منجر می‌شود.
نمونه ترازنامه
در تصویر زیر نمونه‌ای از یک ترازنامه را مشاهده می‌کنید که مربوط به شرکت سیمان تهران است:
چگونگی تفسیر ترازنامه
ترازنامه آینه وضعیت مالی شرکت در زمانی مشخص است که توسط آن می‌توان آینده مالی شرکت را پیش‌بینی و تحلیل کرد. ترازنامه فعلی شرکت در کنار ترازنامه‌های قبلی آن می‌تواند نتیجه به مراتب بهتر و درست‌تری در تحلیل‌ها در اختیارتان بگذارد. بنابراین ترازنامه فعلی به خودی خود نمی‌تواند دوره زمانی طولانی را بررسی کند. البته برای بررسی وضعیت شرکت چون صنایع رویکرد‌های خاص خود را در مسائل مالی دارند، می‌توان ترازنامه فعلی شرکت را با سایر شرکت‌های همان صنعت نیز مقایسه کرد.
تحلیلگران بنیادی اغلب با ترازنامه کار خود را آغاز می‌کنند. علت این است که بر خلاف صورت سود و زیان که وضعیت شرکت را در یک دوره خاص زمانی نشان می‌دهد، این گزارش وضعیت حال شرکت را به تصویر می‌کشد. برخی از کارشناسان مهمترین مورد در ترازنامه را پول نقد در نظر می‌گیرند. با این حال آیتم‌های مهم دیگری مانند حساب‌های دریافتی، سرمایه‌گذاری‌های کوتاه مدت، تجهیزات، موارد بدهی و … نیز در ترازنامه وجود دارند. از ترازنامه می‌توان نسبت‌هایی مثل نسبت بدهی به سهام را به دست آورد. این نسبت برای اطلاع از چرخش سالم فعالیت‌های مالی شرکت اطلاعاتی در اختیار سرمایه‌گذار قرار می‌دهد.
کلام آخر
ترازنامه یکی از مهمترین گزارش‌های مالی است که در تحلیل بنیادی کاربرد فراوانی دارد و با ارزیابی دارایی، بدهی و سرمایه یک شرکت، وضعیت آن را مشخص می‌کند. دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام، هرکدام از حساب‌های دیگری تشکیل شده است. دقت داشته باشید که در برخورد با یک ترازنامه ممکن است شما به بعضی از آیتم‌های ذکر شده در معادله اصلی حسابداری برنخورید زیرا نام این حساب‌ها بر اساس صنایع مختلف می‌توانند متفاوت باشند. بنابراین ممکن است در ترازنامه‌ها، بعضی فاکتورهای اصلی معادله اصلی با نام‌های دیگر و با طبقه‌بندی‌های ویژه نشان داده شوند اما در نهایت ماهیت ترازنامه تغییر نخواهد کرد.
نظری ثبت نشده است