نرخ بهره چیست و انواع آن کدام است؟

۱- نرخ بهره اسمی

نرخ بهره اسمی، نرخی است که در قرارداد میان وام‌دهنده و وام‌گیرنده تعیین می‌شود. این نرخ را می‌توان نرخی دانست که ناشران اوراق قرضه در هنگام انتشار اوراق به‌عنوان نرخ اسمی اعلام می‌کنند. به عبارت دیگر نرخ بهره اسمی را می‌توان سود پرداختی سالانه به دارنده اوراق قرضه دانست که به‌صورت نسبتی از ارزش اسمی برگه است.

۲- نرخ بهره واقعی

نرخ بهره واقعی همان نرخ بهره اسمی است که تورم نیز در آن لحاظ شده است. به عبارت دیگر نرخ بهره واقعی، کسر تورم از نرخ بهره اسمی است.

۳- نرخ بهره طبیعی

نرخ بهره طبیعی یا حقیقی، نرخ بهره‌ای است که بر اساس بازدهی سرمایه به دست می‌آید. به این نرخ، نرخ بهره بازار سرمایه نیز گفته می‌شود. نرخ بهره طبیعی معیار اندازه‌گیری افزایش خالص بهره‌وری به دلیل استفاده از کالاهای سرمایه‌ای است. برای مثال در صورتی که استفاده از یک دارایی در سال برای شما، افزایش خالص ۱۰۰ میلیون تومان داشته باشد، نرخ طبیعی بهره برای شما نیز ۱۰۰ میلیون تومان می‌شود.

۴- نرخ بهره بازار

نرخ بهره بازار همان نرخ بهره جاری است که بهره سرمایه‌گذاری در کوتاه‌مدت است. این نرخ، بهره‌ای است که باید برای استفاده از کالاهای سرمایه‌ای پرداخت شود و میزان آن را عرضه و تقاضای کالای سرمایه‌ای تعیین می‌کند.

۵- نرخ بهره تعادل

نرخ بهره تعادل زمانی به وجود می‌آید که نرخ بهره طبیعی با نرخ بهره بازار برابر شود.

۶- نرخ بهره مؤثر

به طور معمول بهره اوراق قرضه به‌صورت دوره‌ای ۳ ماه یا ۶ ماه پرداخت می‌شود. سرمایه‌گذاران می‌توانند بهره کسب شده را دوباره سرمایه‌گذاری کنند و سود خود را افزایش دهند. در این حالت نرخ بهره سرمایه‌گذار از نرخ اعلام شده متفاوت خواهد بود. برای محاسبه سود در بازه‌های زمانی کوتاه، نرخ مؤثر از نرخ طبیعی بیشتر خواهد بود و سرمایه‌گذار سود بیشتری کسب خواهد کرد. هرچه میزان بازه زمانی پرداخت سود کوتاه‌تر باشد، نرخ مؤثر نیز بیشتر خواهد بود. در محاسبه سود نیز از نرخ مؤثر به جای نرخ طبیعی استفاده می‌شود.

عوامل تأثیرگذار بر نرخ بهره

عوامل متعددی بر میزان نرخ بهره تأثیرگذار است و هرکدام از این عوامل می‌تواند سبب افزایش یا کاهش نرخ بهره شود. در ادامه به برخی از عوامل تأثیرگذار بر نرخ بهره اشاره می‌کنیم.

۱- ریسک

ریسک همواره یکی از موارد مهم در هر سرمایه‌گذاری به حساب می‌آید. از دست رفتن سرمایه همیشه دغدغه افراد برای شروع سرمایه‌گذاری است. هرچه ریسک یک سرمایه‌گذاری بیشتر باشد، انتظار افراد از بازدهی آن نیز بیشتر است و باید نرخ بهره بالاتری را داشته باشد. برای نمونه، بانک‌ها یا مؤسسات مالی بزرگ‌تر با پشتوانه قوی و ریسک کمتر به طور معمول نرخ‌های بازدهی کمتری را نیز ارائه می‌دهند.

۲- طول مدت سرمایه‌گذاری

دوره زمانی که افراد برای سرمایه‌گذاری خود در نظر می‌گیرند در میزان نرخ بهره تأثیرگذار است. هرچه دوره زمانی بیشتر باشد، معمولاً نرخ بهره نیز بیشتر خواهد بود.

۳- ارزش زمانی پول

ارزش زمانی پول بیان می‌کند که ارزش پولی که در آینده دریافت می‌کنید از ارزش پولی که امروز دریافت کنید، کمتر خواهد بود؛ بنابراین برای سپرده‌گذاری یا دریافت وام، افراد باید به ارزش زمانی پول نیز توجه کنند. به عبارت دیگر سرمایه‌گذاری باید از نظر ارزش زمانی توجیه اقتصادی داشته باشد.

دستورالعمل‌ های دولت برای دستیابی به اهداف دولت توسط بانک مرکزی

از آن جایی که بانک مرکزی نرخ بهره سالانه و بانکی را تعیین می‌کند، سیاست‌های مختلف دولت می‌تواند بر میزان آن اثر بگذارد. برای مثال در صورتی که دولت سیاست پولی انبساطی را در پیش رو داشته باشد، اقدام به کاهش نرخ بهره کرده و بهره وام‌ها را کاهش می‌دهد. در مقابل، اگر دولت سیاست انقباضی را مد نظر قرار دهد، اقدام به افزایش نرخ بهره بانکی خواهد کرد.

محاسبه انواع بهره

بهره دو نوع ساده و مرکب دارد که روش محاسبه آن‌ها با هم متفاوت است. در ادامه به تعریف و نحوه محاسبه بهره ساده و مرکب می‌پردازیم. 

۱- بهره ساده

بهره ساده، بهره‌ای است که بر اساس پول سپرده‌گذاری شده یا پول قرض گرفته شده به‌عنوان سود محاسبه می‌شود و به سپرده‌گذار یا وام‌دهنده پرداخت می‌شود.

برای محاسبه بهره ساده از معادله زیر استفاده می‌شود:

۲- بهره مرکب

بهره مرکب، بهره‌ای است که بر اساس مبلغ اولیه و سود انباشته طی دوره‌های گذشته سرمایه‌گذاری نصیب سرمایه‌گذار می‌شود که به آن، بهره بر سود نیز گفته می‌شود. این بهره زمانی معنا پیدا می‌کند که شما هر سودی که از سرمایه‌گذاری به دست می‌آورید را دوباره در آن سرمایه‌گذاری کنید. این بهره سبب می‌شود بازدهی بیشتری در سرمایه‌گذاری خود کسب کنید و سرمایه‌تان افزایش یابد.

برای محاسبه بهره مرکب از معادله زیر استفاده می‌شود.