افزایش سرمایه چیست؟

شرکت‌ها در طول دوران فعالیت خود، برای سرمایه گذاری‌های مختلف، افزایش نقدینگی، توسعه طرح‌های کسب‌وکار، رقابت با رقبا و سایر موارد نیاز به تأمین منابع مالی جدید دارند. یکی از راه‌های تأمین این منابع مالی برای شرکت‌ها، ‌افزایش سرمایه است. افزایش سرمایه ساز وکار و انواع مختلفی دارد که در این مقاله سعی شده است تا به آن‌ها پرداخته شود.

تعریف افزایش سرمایه

بسیاری از اوقات شرکت‌ها نیاز دارند نقدینگی جدیدی را تأمین کنند تا وضعیت سودآوری خود را بهبود بخشند. افزایش سرمایه یکی از راه‌های تأمین منابع مالی برای شرکت‌ها است. افزایش سرمایه در هر شرکت، با توجه به ساختار و پیچیدگی‌های آن شرکت می‌تواند متفاوت باشد که روش‌های مختلفی نیز دارد. افزایش سرمایه در شرکت‌های سهامی به معنی افزایش اسمی میزان سرمایه ثبت شده شرکت است. به عبارت ساده‌تر، افزایش سرمایه به معنی افزایش تعداد سهام منتشره توسط شرکت‌های سهامی است.

اقدامات لازم برای افزایش سرمایه

افزایش سرمایه به هر روشی که بخواهد صورت بگیرد، دارای فرآیند مخصوص به خود است. هر شرکت پس از اینکه تصمیم به افزایش سرمایه گرفت باید این فرآیند را طی کند. در ادامه مراحل افزایش سرمایه را شرح می‌دهیم:

۱- پیشنهاد از طرف اعضای هیأت مدیره

پس از تصمیم و پیشنهاد هیأت مدیره مبنی بر افزایش سرمایه به مجمع عمومی فوق‌العاده، آگهی «پیشنهاد هیأت مدیره به مجمع عمومی فوق‌العاده در خصوص افزایش سرمایه» در سامانه کدال درج می‌شود. این آگهی شامل روش، ‌میزان و دلیل افزایش سرمایه است. در این مرحله برای انجام افزایش سرمایه،‌ سازمان بورس و اوراق بهادار تهران و سایر سهامداران باید افزایش سرمایه را بپذیرند.

۲- اعلام نظر حسابرس و بازرس قانونی

پس از درج آگهی پیشنهاد هیأت مدیره، حسابرس و بازرس قانونی باید در مورد طرح توجیهی افزایش سرمایه شرکت، نظر خود را اعلام کنند. نتیجه نظرات آن‌ها نیز در سایت کدال درج خواهد شد.

۳- صدور مجوز

سازمان بورس و اوراق بهادار تهران، ‌با بررسی مدارک در صورت عدم وجود مشکل، مجوز افزایش سرمایه را صادر می‌کند. این مجوز تحت عنوان «اطلاعیه صدور مجوز افزایش سرمایه» در سامانه کدال قرار داده می‌شود. پس از درج این آگهی٬ شرکت ۶۰ روز برای افزایش سرمایه فرصت قانونی دارد.

۴- برگزاری مجمع عمومی فوق‌العاده

در این مرحله، شرکت «آگهی دعوت به مجمع عمومی فوق‌العاده» را در سامانه کدال درج می‌کند. سهامداران شرکت جهت اعلام نظر می‌توانند در این مجمع شرکت کنند. در صورت تصویب افزایش سرمایه توسط سهامداران، «آگهی ثبت افزایش سرمایه» در سایت کدال قرار داده می‌شود. معاملات نماد در تابلو، برای برگزاری مجمع عمومی فوق‌العاده متوقف می‌شود و پس از برگزاری نماد بازگشایی می‌شود. در صورت تصویب افزایش سرمایه٬ ‌نماد با قیمت جدید بازگشایی می‌شود.

انواع افزایش سرمایه

در بازار سرمایه ایران٬ افزایش سرمایه به ۴ روش امکان‌پذیر است. هر کدام از این روش‌ها تفاوت‌هایی با هم دارند که در ادامه به توضیح آن‌ها می‌پردازیم:

۱- افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها

در اثر تورم و افزایش قیمت‌ها، دارایی‌های فیزیکی و مالی نیز افزایش قیمت خواهند داشت. تجدید ارزیابی دارایی‌ها به این معنی است که شرکت دارایی‌های ثابت خود همانند زمین، ساختمان، ماشین‌آلات و تجهیزات و سایر دارایی‌ها مانند سرمایه گذاری‌های خود را مورد تجدید ارزیابی قرار دهد و در صورت تغییر ارزش آن‌ها، ارزش جدید دارایی‌ها را در ترازنامه به روز کند. در این صورت، برای اینکه معادله «دارایی = بدهی + سرمایه» مجدد برقرار باشد، با افزایش میزان دارایی‌ها، میزان سرمایه نیز باید تعدیل شود. با افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها، تعداد سهام سهامداران افزایش می‌یابد ولی در مقابل قیمت هر سهم کاهش می‌یابد. بدین ترتیب تغییری در میزان دارایی سهامداران ایجاد نمی‌شود.

قیمت جدید هر سهم پس از افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها به صورت زیر است:

مثال: تصور کنید که قیمت سهمی قبل از افزایش سرمایه ۵٬۰۰۰ ریال است. شرکت دارنده سهام تصمیم می‌گیرد تا از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها، ۲۰۰ درصد افزایش سرمایه دهد. قیمت جدید این سهم پس از افزایش سرمایه ۱٬۶۶۷ ریال می‌شود.

۲- افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات حال شده سهامداران

هنگامی‌که شرکتی بخواهد برای سرمایه گذاری‌های جدید یا رشد شرکت اقدام به تأمین مالی کند، اما سود انباشته زیادی نداشته باشد، از طریق آورده نقدی سهامداران خود افزایش سرمایه می‌دهد. در این حالت،‌ شرکت اوراق جدید به نام حق تقدم سهام منتشر کرده و در اختیار سهامداران فعلی خود قرار می‌دهد. مدت زمان مجاز برای معاملات اوراق حق تقدم سهام معمولاً ۲ ماه است که به آن مهلت پذیره‌نویسی گفته می‌شود و سهامداران باید در این مدت اقدام به خرید حق تقدم سهام کنند. برای خرید حق تقدم سهام٬ هر سهامدار به ازای هر سهم باید مبلغ ۱٬۰۰۰ ریال را به حساب شرکت واریز کند. در برخی از اوقات ممکن است قیمت هر برگه با این قیمت متفاوت باشد. پس از اتمام مهلت پذیره‌نویسی و مراحل افزایش سرمایه، اوراق حق تقدم سهام به اوراق سهام عادی تبدیل می‌شود.

در صورتی که سهامداری تمایل به خرید حق تقدم سهام خود را نداشته باشد، در بازه زمانی پذیره‌نویسی می‌تواند اوراق خود را به دیگران بفروشد. اوراق حق تقدم سهام همانند سهام عادی در بازار بورس قابل معامله هستند. در حالتی هم که سهامدار حق تقدم‌های خود را خریداری نکند یا در بازار نفروشد، پس از پایان دوره پذیره‌نویسی، شرکت حق تقدم‌های استفاده نشده را در بازار بورس به فروش رسانده و مبلغ آن را به حساب سهامدار واریز می‌کند. قیمت فروش حق تقدم‌های استفاده نشده معمولاً به قیمت روزهای آخر پذیره‌نویسی برابر است. برای متمایز کردن حق تقدم سهام با سهام، در کنار نام نماد آن از حرف «ح» استفاده می‌شود. برای مثال نماد حق تقدم سهم ایران‌خودرو، “خودروح” است.

قیمت جدید هر سهم پس از افزایش سرمایه از محل آورده نقدی سهامداران به صورت زیر است:

آورده سهامداران به ازای هر سهم – قیمت جدید هر سهم = ارزش هر حق تقدم

مثال: فرض کنید قیمت پایانی سهمی قبل از افزایش سرمایه ۵٬۰۰۰ ریال است. شرکت دارنده سهم تصمیم می‌گیرد از محل آورده نقدی، ۲۰۰ درصد افزایش سرمایه دهد و به ازای هر سهم جدید ۱،۰۰۰ ریال از سهامداران مطالبه کند. قیمت جدید سهم پس از افزایش سرمایه ۲،۳۳۳ ریال و قیمت حق تقدم آن ۱،۳۳۳ ریال است.

۱۰۰۰ – ۲۳۳۳ = ۱۳۳۳ ارزش هر حق تقدم

۳- افزایش سرمایه از محل سود انباشته

شرکت‌ها در پایان سال مالی خود، مقداری از سود به دست آمده را به عنوان سود انباشته در صورت‌های مالی خود، نگه‌داری می‌کنند. در صورتی که میزان سود انباشته به مقدار قابل توجهی رسید و شرکت نیز نیاز منابع مالی جدید داشته باشد، می‌تواند از سود انباشته استفاده کند. در این روش، نقدینگی جدیدی وارد شرکت نمی‌شود و در ترازنامه معادله به حالت قبل خود می‌ماند؛ بنابراین درصد مالکیت سهامداران شرکت نیز تغییری نمی‌کند. به عبارت دیگر، همان‌قدر که سرمایه شرکت زیاد می‌شود، ‌تعداد سهام سهامداران نیز افزایش یافته و در مقابل قیمت سهام کاهش می‌یابد.

در این حالت، ‌چون سهامداران منابعی را به شرکت پرداخت نکرده‌اند، سهام جدید منتشر شده،‌ سهام جایزه نیز گفته می‌شود.

قیمت جدید هر سهم پس از افزایش سرمایه از محل سود انباشته مانند افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها به صورت زیر است:

مثال: فرض کنید قیمت پایانی سهمی ۵،۰۰۰ ریال است. شرکت دارنده سهم تصمیم می‌گیرد از محل سود انباشته، ۲۰۰ درصد افزایش سرمایه دهد. قیمت سهام جدید پس از افزایش سرمایه ۱،۶۶۷ ریال است.

۴- افزایش سرمایه از روش صرف سهام

در صورتی که قیمت بازار بیشتر از ارزش اسمی سهام باشد، این اضافه ارزش سهام را صرف سهام می‌نامند. افزایش سرمایه به روش صرف سهام، ‌بدین گونه است که شرکت سهام خود را به جای ارزی اسمی، به مبلغی بیش از قیمت اسمی می‌فروشد. در روش افزایش سرمایه از محل آورده سرمایه گذاران، شرکت به جای اینکه به ازای هر حق تقدمی که به سهامداران خود می‌دهد به جای اینکه ۱۰۰۰ ریال مطالبه کند بیشتر از این مقدار مطالبه کند؛ محاسبه قیمت جدید سهم مانند همان روش انجام می‌شود. شرکت تفاوت قیمت فروش و قیمت اسمی سهام را می‌تواند یا به حساب اندوخته شرکت منتقل کند یا سهام جدید به سهامداران خود بدهد و یا اضافه ارزش را به صورت نقد میان سهامداران تقسیم کند.

کلام آخر

نکته مهمی که در اینجا وجود دارد این است که نمی‌توان گفت که به طور کلی افزایش سرمایه می‌تواند خبر یا اتفاق خوبی برای سهامداران باشد. در صورتی که شرکت اهداف توسعه و رشد داشته باشد، افزایش سرمایه می‌تواند خوب باشد. همچنین با توجه به اینکه ساختار هر شرکت با شرکت دیگر متفاوت است،‌ نمی‌توان گفت که کدام روش افزایش سرمایه بهتر است. شرکت‌ها ابتدا باید وضعیت فعلی خود را به درستی بسنجند و براساس شرایط موجود و اهداف تأمین مالی خود، روشی را که مناسب آن‌ها است برگزینند؛ اما می‌توان اشاره نمود که روشی که منابع جدید مالی را به شرکت اضافه کند، مزایای بیشتری دارد.

[views id=”9912″]