طبق تعاریف قانونی، صندوق سرمایه‌گذاری «یک نهاد مالی است که دامنه اصلی فعالیت آن شامل سرمایه‌گذاری در زمینه اوراق بهادار می‌شود و مالکین آن متناسب با میزان سرمایه‌گذاری خود، در سود و زیان شریک هستند.»

به زبان ساده‌تر، صندوق سرمایه‌گذاری یک نهاد متخصص در زمینه سرمایه گذاری در بورس است که زیر نظر سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت می کند و سرمایه ها را از افراد دریافت کرده و در ابزارهای مالی مختلف مثل سهام، اوراق قرضه، سپرده‌های بانکی و … سرمایه‌گذاری می‌کند. در نهایت و در دوره‌های زمانی مشخص، سود حاصل از این فعالیت‌ها در میان مالکان تقسیم خواهد شد.

همان طور که اشاره کردیم، صندوق های سرمایه گذاری برای افرادی که در زمینه بازار سرمایه اطلاعات کافی ندارند یا از زمان کافی برای ورود به این حوزه برخوردار نیستند، بهترین گزینه محسوب می‌شوند. کارشناسان این صندوق‌ها با توجه به وضعیت بازار، در مورد دارایی‌های مناسب برای سرمایه‌گذاری تصمیم می‌گیرند و متناسب با نوع صندوق به دنبال کسب بازدهی مناسب هستند.

خوشبختانه فعالیت صندوق های سرمایه گذاری در سال‌های اخیر بیشتر شده است و تمایل افراد برای به جریان انداختن سرمایه‌های راکد، روز به روز افزایش می‌یابد. بنابراین با گزینه‌های متنوعی مواجه هستیم که هر کدام مزایای خاص خود را دارند. برای به دست آوردن سود بیشتر و بالاترین حد رضایت، لازم است مراحل زیر را طی کنیم:

همان طور که اشاره شد، صندوق های سرمایه گذاری ترکیب دارایی‌های متعددی دارند و این ترکیب دارایی‌ها، نوع هر کدام را مشخص می‌کند. میزان ریسکی که با خرید واحدها می‌پذیریم متفاوت است و البته هر شخص، تا حدود معینی توانایی پذیرفتن ریسک را دارد. ممکن است پولی که برای خرید واحدها می‌پردازیم، تنها پس‌اندازمان باشد یا اثر مهمی در زندگی روزمره‌مان داشته باشد. در این صورت، میزان خطرپذیری ما تا حدود زیادی کاهش می‌یابد. شرایط دیگری هم وجود دارد که در آن، مبلغی که می‌پردازیم تاثیر اساسی بر زندگی‌مان ندارد و می‌توانیم در مورد آن ریسک کنیم. قبل از هر چیز باید انواع صندوق‌ها را بشناسیم و گونه‌ای را انتخاب کنیم که تناسب بیشتری با شرایط‌مان دارد.

 مهمترین انواع صندوق‌ها را می‌توان به دسته‌های زیر تقسیم کرد:

صندوق سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت: در این نوع صندوق‌ها، طبق الزام سارمان بورس حداقل ۷۵% دارایی‌های خود را باید به اوراق با درآمد ثابت مثل گوهای‌های سپرده بانکی، اوراق قرضه و .. اختصاص دهند. این نوع صندوق‌ها معمولا مبلغی را به عنوان حداقل سود مشخص می‌کنند و واحدهای آن‌ها را به راحتی می‌توان به فروش رساند، بیشتر این صندوق ها تضمین‌شده هستند و سودی نزدیک به بانک‌ها می‌پردازند و بنا به همین دلایل، برای افرادی که تمایل کمتری به خطر کردن دارند، مناسب‌تر هستند.

صندوق سرمایه‌گذاری در سهام: وضعیت در این صندوق‌ها برعکس نوع قبلی است. یعنی حداقل ۷۰% دارایی‌های خود را به سهام شرکت‌ها اختصاص می‌دهند. در نتیجه ریسک این صندوق‌ها بیشتر از نوع قبلی است و انتظار بازدهی بیشتری هم می‌توان از این صندوق‌ها داشت.  بنابراین برای کسانی که تحمل ریسک‌های بالاتر را دارند،  می‌تواند مناسب‌تر و پرسودتر است.

صندوق سرمایه‌گذاری مختلط: این صندوق ها را می‌توان از نظر میزان خطر و میزان سود، حد فاصل دو نوع قبلی دانست. در این نوع معمولا درصد سرمایه‌گذاری ۶۰ به ۴۰ تقسیم می‌شود. یعنی مدیر مجموعه می‌تواند حداکثر ۶۰ درصد دارایی‌ها را در سهام و حداقل ۴۰ درصد را در دارایی هایی با درآمد ثابت سرمایه‌گذاری کند و برعکس. در این حالت، میزان خطر و البته میزان سود، در یک حد متوسط قرار می‌گیرد.

صندوق‌های سرمایه‌گذاری ETF یا قابل معامله: این صندوق‌ها می‌تواند از هر سه نوع صندوق‌های فوق باشند صرفاً تفاوت آنها در نحوه خرید و فورش واحدهای این صندوق‌هاست که می‌تواند مانند سهام شرکت‌های بورسی در بازار سرمایه خرید و فروش انجام شود. لذا برای خرید و فروش این نوع از صندوق‌ها نیاز به کد بورسی است که برای دریافت کد بورسی می‌توانید از طریق سامانه آگاه اکسپرس به نشانی ex.agah.com اقدام به دریافت کد بورسی کنید. به این ترتیب، نقدشوندگی آن‌ها راحت‌تر است اما شرایط بازار و میزان عرضه و تقاضا نیز روی قیمت هر واحد تاثیر می‌گذارد.

پس از آشنایی با انواع صندوق‌ها، باید میزان سرمایه، شرایط زندگی و توانایی ریسک‌پذیری خودمان را بسنجیم. در نهایت می‌توانیم نوعی را که تناسب بیشتری با شرایط ما دارد، انتخاب کنیم.

تنوع صندوق های سرمایه گذاری بالا است و هر مجموعه بر اساس یکی از مدل‌هایی که اشاره شد، سرمایه‌گذاری می‌کند. وقتی مدل مورد نظرمان را انتخاب کردیم، باید مجموعه‌ای را پیدا کنیم که طبق این مدل فعالیت می‌کند. برای این کار مراجع مختلفی وجود دارد. وب سایت‌های متعددی در این زمینه فعال هستند و نقد و بررسی‌های کارشناسی منتشر می‌کنند. مرجع اصلی، وب سایت مرکز پردازش اطلاعات مالی ایران به نشانی www.fipiran.com است که اطلاعات جامعی را در زمینه همه صندوق‌های فعال در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌دهد. می‌توانیم با بررسی این اطلاعات، موارد مختلف را با هم مقایسه و در نهایت بهترین گزینه را انتخاب کنیم. با توجه به مواردی که گفته شد، در این تحلیل و بررسی باید نکات زیر را در نظر بگیریم:

• اساسنامه و امیدنامه که شرایط، اختیارات و نوع فعالیت در آن ذکر شده است که در وب‌سایت مربوط به هر صندوق وجود دارد.
• سابقه و تاریخچه فعالیت
• گزارش میزان بازدهی فعلی و پیش‌بینی شده، که در دوره‌های زمانی مشخص از طریق مراجع معتبر اعلام می‌شود.

در مرحله پایانی، نوبت به اقدام عملی برای خرید می‌رسد. در این مرحله لازم است به وب سایت صندوق مورد نظر مراجعه کنیم. شرایط ثبت نام و خرید واحدها و همچنین مدارک مورد نیاز، در این وب سایت ذکر شده است. معمولا مدارک شناسایی یعنی شناسنامه و کارت ملی و یک شماره حساب کفایت می‌کند. در مواردی که ثبت نام به صورت آنلاین انجام می‌شود، باید مدارک را اسکن و در سامانه مربوطه آپلود کنید.

البته در بیشتر موارد ثبت نام به صورت حضوری انجام می‌شود. در این حالت باید به شعبه‌هایی که در وب سایت هر صندوق معرفی شده‌اند مراجعه کنیم. این شعبه می‌تواند بانک، شرکت تامین سرمایه یا کارگزاری باشد. در آن جا مدارک شناسایی را ارائه می‌دهیم، فرم‌های لازم را پر می‌کنیم و مبلغ مورد نظر را به شماره حساب صندوق واریز می‌کنیم. پس از طی این مراحل، گواهی واحدهای سرمایه‌گذاری صادر خواهد شد.

در مورد صندوق‌های ETF شرایط متفاوت است. برای خرید و فروش واحدهای ETF باید در بورس کد معاملاتی فعال داشته باشیم و مثل سهام، از طریق حساب کاربری در کارگزاری‌های مختلف اقدام کنیم.

با استفاده از نکاتی که در راهنمای سرمایه گذاری در صندوق های سرمایه گذاری خواندیم، اکنون می‌توانیم برای خرید اقدام کنیم. در این راستا، باید ترکیب دارایی‌های صندوق و همچین شرایط زندگی خود را در نظر بگیریم. صندوق‌های سرمایه گذاری در سهام، برای افرادی که می‌توانند ریسک بیشتری را تحمل کنند، مناسب است. صندوق‌های با درآمد ثابت و حداقل سود تضمین شده، برای افرادی که نمی‌خواهند ریسک زیادی بپذیرند، گزینه مناسبی خواهد بود. معمولا هر چه ریسک بیشتری بپذیریم، می‌توانیم انتظار سود بیشتری هم داشته باشیم. تمامی اطلاعات مورد نیاز در وب سایت مرکز پردازش اطلاعات مالی ایران موجود است و بر اساس آن می‌توانیم صندوق مورد نظرمان را انتخاب کنیم. در نهایت لازم است، با مراجعه به سایت صندوق از مراحل ثبت نام و خرید آن آگاه شویم.