زمانی که فردی تصمیم به ورود به بازارهای مالی و سرمایه گذاری می‌گیرد، مهم‌ترین بحثی که مطرح می‌شود «اطمینان و امنیت» است. اگرچه میزان بازدهی، سوددهی، ریسک سرمایه گذاری، بهره و زیان و… جزو سوالات سرمایه‌گذاران هستند اما امنیت همواره در جایگاه نخست قرار دارد. یکی از گزینه‌های سرمایه گذاری که معمولا از طرف کارشناسان مالی پیشنهاد می‌شود، صندوق های سرمایه گذاری است. صندوق‌ها به عنوان گزینه‌ای امن، شفاف و بدون پیچیدگی شناخته شده‌اند. اما دلیل این موضوع چیست؟ و چرا صندوق های سرمایه گذاری قابل اطمینان هستند؟ در ادامه این مطلب به توضیح قوانین و نحوه نظارت بر صندوق های سرمایه گذاری و دلیل امنیت بالای آن‌ها خواهیم پرداخت.
فهرست مطالب
صندوق سرمایه گذاری چیست؟
صندوق سرمایه گذاری نهادی مالی است که در قالب یک شرکت تاسیس می‌شود. متولیان صندوق، سرمایه‌های خرد و کلان مردم را جمع و در دارایی‌هایی مانند سهام شرکت‌های بورسی، اسناد خزانه، سپرده‌های بانکی سرمایه گذاری می‌کنند. در نهایت فرد به میزان درصد مشارکت خود در سرمایه گذاری مذکور، از سود آن منتفع می‌شود.
صندوق های سرمایه گذاری انواع مختلفی دارند و بسته به نوع سرمایه گذاری، سود و ریسک متفاوتی را برای افراد حاصل می‌کنند. به عنوان مثال صندوق از نوع «در سهام»، بخش اعظمی از دارایی خود را در سهام شرکت‌های بورسی سرمایه گذاری می‌کند؛ بنابراین سود و ریسک بالاتری را برای فرد حاصل خواهد کرد؛ صندوق مشترک آگاه و صندوق هستی بخش آگاه با نماد آگاس از نوع صندوق های در سهام هستند. اما صندوقی از نوع «درآمد ثابت» بخش اعظمی از دارایی خود را در ابزارهای درآمد ثابت مثل سپرده‌های بانکی سرمایه گذاری می‌کند، بنابراین در کنار ریسک کم، سود کمی هم برای کاربر در پی دارد. صندوق درآمد ثابت یاقوت آگاه جزء صندوق های قابل معامله در بورس هستند که می‌توان واحدهای آن‌ها را مانند سهام شرکت‌ها در بازار سرمایه خرید و فروش کرد.
چطور می‌توان به صندوق های سرمایه گذاری اطمینان کرد؟
برای این که بدانیم چطور می‌توان به صندوق های سرمایه گذاری اطمینان کرد، ابتدا باید کمی درباره مجوزها و قوانین کلی آن‌ها، اطلاعات داشته باشیم. بنابراین در ادامه به توضیح بخشی از این موارد خواهیم پرداخت:
- تمام صندوق های سرمایه گذاری با دریافت مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار به فعالیت می‌پردازند. هیچ صندوقی بدون این مجوز نمی‌تواند در بازار سرمایه فعالیت قانونی داشته باشد.
- فهرست صندوق های معتبر و دارای مجوز، در سایت‌های زیرمجموعه سازمان بورس و اوراق بهادار مانند seo.ir و fipiran.com درج می‌شود بنابراین به راحتی می‌توانید با مراجعه به سامانه‌های مذکور از قانونی بودن فعالیت صندوق اطمینان حاصل کنید.
- تمام صندوق های سرمایه گذاری موظف به ارائه گزارش‌های دوره‌ای (سه ماهه، شش ماهه، سالانه و…) هستند. این گزارش‌ها توسط سازمان بورس بررسی می‌شود و در صورت مشاهده کوچکترین تناقض، صندوق موظف به ارائه پاسخ، اصلاحیه و… خواهد بود.
- گزارش عملکرد صندوق‌ها با جزئیات کامل و درج تمام سرمایه گذاری‌های انجام شده، در سایت‌های مذکور و در سایت صندوق درج می‌شود و سرمایه‌گذاران و حتی همه افراد دیگر هم به آن دسترسی دارند.
- موارد قانونی صندوق مثل نام مدیر، آدرس سایت، ضامن نقدشوندگی، متولی، نوع صندوق و… در سایت‌های زیرمجموعه سازمان بورس درج می‌شوند؛ بنابراین صندوق نمی‌تواند اطلاعات اشتباه و مغایر با آن چه سازمان بورس تایید و منتشر کرده است را در اختیار کاربران قرار دهد.
- وقتی صندوقی مشخص می‌کند که از نوع «در سهام»، «درآمد ثابت» یا «مختلط» است، حتما باید سرمایه گذاری‌های آن در راستای فراهم کردن نیاز کاربران باشد. مثلا یک صندوق درآمد ثابت نمی‌تواند سرمایه گذاری پرریسک انجام دهد. این موضوع هم توسط سازمان بورس و اوراق بهادار مورد بررسی و پیگیری قرار می‌گیرد.
- در نهایت همه صندوق های سرمایه گذاری دارای امیدنامه و اساسنامه‌ای هستند که در آن همه مفاد قانونی صندوق درج می‌شود. امیدنامه و اساسنامه صندوق پس از تایید توسط سازمان بورس و اوراق بهادار منتشر می‌شود و سرمایه‌گذاران قبل از انتخاب صندوق، از همه جزئیات آن آگاهی کامل خواهند داشت.
قوانین تاسیس صندوق های سرمایه گذاری
یکی از مواردی که در بحث قابل اطمینان بودن صندوق‌ها مطرح می‌شود، قوانین سخت‌گیرانه تاسیس صندوق های سرمایه گذاری است. متولیان صندوق های سرمایه گذاری قبل از شروع فعالیت، موظف به توضیح مواردی مانند: هدف از تشکیل صندوق، نحوه تخصیص سرمایه به انواع اوراق بهادار، چگونگی تامین منافع سرمایه‌گذاران و… به سازمان بورس و اوراق بهادار هستند.
صندوق هایی که با مشارکت بانک و موسسات مالی تاسیس می‌شوند، برای انجام فعالیت، علاوه بر مجوز سازمان بورس، نیاز به دریافت مجوز از بانک مرکزی هم دارند. همچنین تمام صندوق های سرمایه گذاری باید در مرجع ثبت شرکت‌ها هم به ثبت رسمی برسند.
پس از طی کردن این مراحل، مجوزها، طرح اساسنامه، مدارک شناسایی متولیان و موسسان به اداره ثبت شرکت‌ها ارائه می‌شود. این سازمان در صورت مورد تایید بودن این موارد، مجوز پذیره نویسی را صادر می‌کند.
بعد از صدور مجوز پذیره نویسی، مجمعی برگزار می‌شود. پس از برگزاری مجمع، سازمان بورس و اوراق بهادار سایر مدارک، از جمله: اساسنامه و امیدنامه مصوب مجمع صندوق، مدارک مبتنی بر سمت توسط مدیر، مدیر ثبت، متولی و حسابرس منتخب مجمع صندوق، فهرست هویت و اقامتگاه موسسان و تعداد واحدهای سرمایه گذاری ممتاز پذیره نویسی شده توسط آن‌ها، تاییدیه بانک مبنی بر واریز ارزش مبنای واحدهای سرمایه گذاری ممتاز به حساب بانکی صندوق و… را دریافت و بررسی می‌کند.
سازمان بورس بعد از این که مدارک را تایید کرد، اجازه پذیره‌نویسی و فروش واحدهای صندوق را صادر می‌کند.
نظارت سازمان بورس بر صندوق های سرمایه گذاری
نظارت سازمان بورس بر صندوق های سرمایه گذاری تنها محدود به مراحل صدور مجوز نمی‌شود، بلکه این نظارت مادامی که صندوق به فعالیت می‌پردازد، ادامه خواهد داشت. همچنین نظارت بر عملکرد صندوق به دو بخش «نظارت خارجی» و «نظارت داخلی» تقسیم می‌شود.
نظارت خارجی سازمان بورس بر صندوق های سرمایه گذاری به معنای بررسی گزارش‌های عملکرد، رعایت مفاد اساسنامه و امیدنامه است. همچنین ناظران سازمان بورس می‌توانند از طریق نرم‌افزار صندوق‌ها، به صورت لحظه‌ای همه عملکردها مانند: صورت حساب مشتری، صدور و ابطال واحدها و… را مورد نظارت و بررسی قرار دهند.
نظارت داخلی سازمان بورس بر صندوق های سرمایه گذاری از طریق مدیر، حسابرس و متولی صندوق انجام می‌شود و به شرح زیر است:
- مدیر صندوق: مدیر اصلی صندوق بر مراحل اجرایی مثل تجمیع سرمایه، انجام سرمایه گذاری و پرداخت سود به کاربران نظارت دارد. همچنین عملکرد کارگزاران و مدیر سرمایه گذاری از طرف مدیر اصلی صندوق نظارت می‌شود.
- حسابرس صندوق: بررسی صحت تمامی محاسبات صندوق که توسط حسابداران انجام می‌شود (مثل خالص ارزش دارایی)، بر عهده حسابرس است. همچنین هر گزارش مالی که در صندوق تهیه می‌شود، باید توسط حسابرس به تایید برسد.
- متولی صندوق: این فرد بر نحوه عملکرد مدیر درباره انتشار به موقع و صحیح اطلاعات، همچنین عملکرد حسابرس برای ارائه به موقع و دقیق گزارش‌ها و اعمال نظر بر آن‌ها، نظارت دارد. در صورتی که تخلفی از طرف مدیر، حسابرس یا ضامن صورت بگیرد، وظیفه گزارش آن به سازمان بورس و اوراق بر عهده متولی است.
تفاوت امیدنامه و اساسنامه صندوق های سرمایه گذاری
کمی قبل به امیدنامه و اساسنامه صندوق اشاره شد اما برای توضیح این دو مورد و آن چه در آن‌ها درج می‌شود، ابتدا به تفاوت امیدنامه و اساسنامه صندوق سرمایه گذاری می‌پردازیم.
همان طور که متوجه شده‌اید، در صندوق‌ها برخی قوانین مشترک و برخی دیگر متفاوت از یکدیگر هستند. مثلا تمامی صندوق‌ها موظفند توضیح دهند که موضوع فعالیت آن‌ها چیست. به این معنی که صندوق، دارایی افراد را در چه بازاری سرمایه گذاری می‌کند. ممکن است غالب سرمایه گذاری صندوق در سهام شرکت بورسی یا برعکس در سپرده‌های بانکی باشد. به هر حال این موضوع یک بند ثابت است که باید در اساسنامه تمام صندوق‌ها درج شود.
حال تصور کنید که تصمیم گرفته‌اید که در صندوقی از نوع «در سهام» سرمایه گذاری کنید. پس از انجام بررسی و بازخورد صندوق‌ها، در نهایت دو یا سه گزینه مناسب پیدا می‌کنید. در این مرحله آنچه در امیدنامه درج می‌شود به شما کمک خواهد کرد تا تصمیم قطعی بگیرید. مثلا استراتژی سرمایه گذاری صندوق چیست؟ تمرکز بر سرمایه گذاری ارزشی است یا بیشتر سهام رشدی خریداری می‌شود؟ رزومه مدیران صندوق و سوابق کاری آن‌ها به چه ترتیب است؟ قطعا این موارد در همه صندوق های سرمایه گذاری ثابت نیست و مختص هر صندوق است.
بنابراین تفاوت امیدنامه و اساسنامه صندوق های سرمایه گذاری، در نوع اطلاعاتی است که در آن‌ها درج می‌شود. اساسنامه صندوق شامل بندهای ثابت و غیر قابل تغییر و امیدنامه شامل مواردی مختص هر صندوق خواهد بود. دقت کنید که برای سرمایه‌گذاران، بررسی امیدنامه اهمیت بیشتری دارد. چرا که بخش‌های مهم اساسنامه صندوق، در امیدنامه هم درج می‌شود. از طرفی استراتژی سرمایه گذاری که تاثیر زیادی در انتخاب صندوق دارد، در امیدنامه نوشته شده است.
نظارت سرمایه گذاران بر عملکرد صندوق
اگرچه سازمان بورس نظارت کاملی بر تمامی مراحل سرمایه گذاری صندوق‌ها دارد اما به هر حال نظارت سرمایه گذاران بر عملکرد صندوق هم موضوعی است که در بحث شفاف‌سازی اطلاعاتی مطرح می‌شود. به عبارت دیگر هر چند فردی از سختگیری‌های سازمان بورس آگاه باشد، باز هم ممکن است اطلاع ریز جزئیات عملکرد صندوق برای وی اهمیت داشته باشد.
به همین منظور سرمایه‌گذاران می‌توانند به صورت کامل بر عملکرد صندوق نظارت داشته باشند. در سایت کدال (یکی از زیرمجموعه‌های سازمان بورس)، پورتفوی صندوق‌ها به صورت ماهانه و گزارش عملکرد آن‌ها هر سه ماه یک بار منتشر می‌شود. در سایت فیپیران (مرکز پردازش اطلاعات مالی ایران) نمودار بازده همه صندوق‌ها با امکان انتخاب تاریخ وجود دارد. همچنین امکان مقایسه چند صندوق با یکدیگر هم در این سایت تعبیه شده است. در نهایت سایت اصلی هر صندوق موظف به ارائه جزئیات فعالیت خود است و امکان نظارت کامل را برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کند.
کلام آخر
در ابتدای مقاله به تاکید کارشناسان مالی برای سرمایه گذاری در صندوق‌ها اشاره شد و در طی مطلب متوجه شدیم که چرا صندوق های سرمایه گذاری قابل اطمینان هستند. نظارت دقیق بر عملکرد صندوق های سرمایه گذاری، شفافیت اطلاعاتی و کارشناسان بورسی و اقتصادی که سرمایه گذاری صندوق در بازارهای مالی را مدیریت می‌کنند، از اصلی‌ترین دلایل این پیشنهاد به حساب می‌آیند. همچنین وجود تنوع در میزان ریسک و بازده صندوق‌ها را می‌توان از دیگر دلایل محبویت این روش سرمایه گذاری برشمرد.
نظری ثبت نشده است