مکانیزم فعالیت صندوق چگونه است؟

اگر بخواهیم تشبیهی برای صندوق های سرمایه گذاری بیاوریم، به نظر یک تیم فوتبال مثال مناسبی باشد. همان‌طور که یک تیم فوتبال از پست‌های مختلف تشکیل شده و هر کدام از اعضا با همکاری یکدیگر، نقشی را برای پیروزی در بازی ایفا می‌کنند؛ یک صندوق نیز از ارکان مختلفی تشکیل شده است. همچنین پلن و ترکیب تیم برای بازی را نیز می‌توانیم به مکانیزم فعالیت صندوق تشبیه کنیم. اگر مشتاق شدید که بیشتر درباره این ترکیب یا مکانیزم بدانید، به مطالعه مطلب زیر ادامه دهید.

صندوق سرمایه گذاری، فعالیت غیرمستقیم در بازار بورس

اکثر فعالان بورس می‌دانند که به غیر از خرید مستقیم سهام در بازار، نوع دیگری از سرمایه گذاری در بورس وجود دارد که به آن سرمایه گذاری غیرمستقیم گفته می‌شود. صندوق های سرمایه گذاری و سبدگردانی اختصاصی از انواع این‌گونه سرمایه گذاری هستند. صندوق‌ها بسترهای کم‌ریسک‌تری نسبت به سرمایه گذاری مستقیم هستند؛ چرا که در پشت پرده سرمایه گذاری در صندوق، دانش و تجربه گروهی متخصص قرار دارد که به فراخور مهارت و علم خود عمل می‌کنند.
صندوق های سرمایه گذاری با استفاده از تیم‌های تحلیل خود بازار را بررسی و سپس با مدیریت ترکیب دارایی‌، خدمات متنوعی در زمینه سرمایه گذاری، به افراد ارائه می‌کنند. به همین منوال است که انواع مختلف صندوق‌ها شکل گرفته‌اند. سرمایه‌گذاران نیز نوعی از صندوق‌ها را انتخاب می‌کنند که با استراتژی و شرایط آ‌ن‌ها هماهنگ‌تر باشد. این که کدام نوع صندوق برای فرد مناسب‌تر است نیز در طی جلسات مشاوره با تیم مشاوره صندوق مشخص می‌شود.
صندوق های سرمایه گذاری مزیت‌های متعددی دارند مانند فعالیت شفاف و قانونی، مدیریت حرفه‌ای، نقدشوندگی بالا، صرفه جویی در منابع و تنوع آن‌ها است.

ارکان اصلی صندوق های سرمایه گذاری

برای این که به سوال مکانیزم فعالیت صندوق چگونه است؟ پاسخ دهیم، لازم است در ابتدا با ارکان تشکیل دهنده صندوق های سرمایه گذاری آشنا شویم. در ساختار یک صندوق ارکان زیر وجود دارند.

• مجمع صندوق
• مدیر صندوق
• متولی صندوق
• ضامن نقدشوندگی
• بازارگردان
• حسابرس
• مدیر ثبت
• کارگزاران صندوق

مجمع صندوق سرمایه گذاری

بالاترین رکن صندوق، مجمع آن است که وظیفه اصلی آن انتخاب ارکان اصلی صندوق مانند مدیر، مدیر ثبت، متولی، ضامن و حسابرس و… است. مجمع صندوق با حضور دارندگان حداقل نصف به علاوه یک گواهی سرمایه گذاری ممتاز تشکیل می‌شود.

متولی صندوق

متولی، رکن نظارتی صندوق است تا چنانچه صندوق دچار مشکل شود، به ‌عنوان نماینده و وکیل سرمایه‌گذاران، برای اقامه هرگونه دعوی کیفری علیه صندوق انجام ‌وظیفه کند. در حقیقت متولی مثل وکیل امینی است که سرمایه‌گذاران به او اعتماد دارند.

مدیر ثبت صندوق

در بررسی مکانیزم فعالیت صندوق به مدیر ثبت صندوق می‌رسیم که وظیفه اصلی آن ثبت اجرای درخواست‌های صدور و ابطال در چارچوب مقررات مربوطه و اساسنامه است. گفتنی است که مدیر ثبت در صندوق های سرمایه گذاری کوچک حضور ندارد و فقط در صندوق های سرمایه گذاری بزرگ و با حداقل سرمایه ۵۰ میلیارد ریال حضور دارد.

ضامن نقدشوندگی

ضامن نقدشوندگی در صندوق به این صورت عمل می‌کند که در شرایطی که صندوق برای انجام پرداخت‌های خود وجه نقد کافی نداشته باشد، این ضامن، نقدینگی لازم را فراهم می‌آورد.

بازارگردان

در صندوق های قابل معامله یا ETF رکن ضامن نقدشوندگی وجود ندارد و در عوض رکن جدیدی به عنوان بازارگردان مسئولیت نقدشوندگی واحدهای سرمایه گذاری را در این صندوق‌ها به عهده دارد. کار بازارگردان به تعادل رساندن بازار و شکستن صف‌های خرید و فروش است.

حسابرس

حسابرس صندوق توسط متولی و با تایید سازمان به صندوق پیشنهاد می‌شود و به تصویب مجمع صندوق می‌رسد. حسابرس صندوق مسئول بررسی و رسیدگی اصول و رویه‌های مدیر و متولی در اجرای وظایف‌شان است.

کارگزاران صندوق

هر صندوق باید حداقل یک کارگزار داشته باشد و مدیر صندوق برای انجام معاملات در بورس از خدمات کارگزاران مورد تایید سازمان بورس و اوراق بهادار استفاده می‌‌کند.

مدیر سرمایه گذاری

مدیر یک شخص حقیقی است که وظیفه دارد سرمایه‌های جمع شده را با توجه به شرایط بازار در دارایی‌های مختلف و مناسبی که بیشترین بازده را دارد، سرمایه گذاری کند. در ادامه بیشتر با مکانیزم فعالیت صندوق و مهمترین بخش آن، یعنی مدیریت صندوق آشنا می‌شویم و مروری بر وظایف او خواهیم داشت.

بیشتر بخوانید: بازدهی صندوق های سرمایه گذاری

مدیریت صندوق سرمایه گذاری چگونه انجام می‌شود؟

در تشبیه صندوق سرمایه گذاری به تیم فوتبال، مدیر صندوق سرمایه گذاری، در حکم مربی عمل می‌کند. وظیفه مربی یک تیم، چیدن ترکیب و طراحی تاکتیک است. مدیر صندوق به عنوان مهمترین رکن صندوق تمامی امور عملیاتی صندوق را انجام می‌دهد. بر اساس قوانین بورس، مدیر صندوق از بین نهادهای مالی که مجوزهای لازم را دارند انتخاب می‌شود و همان‌طورکه گفتیم این انتخاب بر عهده مجمع صندوق است.

در حقیقت مدیر صندوق از ارکان اساسی صندوق است که در مکانیزم فعالیت صندوق نقش مهمی را ایفا می‌کند. تمام وظایف و مسئولیت‌های یک مدیر و حتی دیگر ارکان صندوق، در اساسنامه هر صندوق سرمایه گذاری قید شده است. این کار برای این است که سرمایه‌گذاران با وظایف هر کدام از این رکن‌ها آشنا شوند و مسئولیت‌ها به صورت سندی مکتوب در دسترس باشند. پس از آن که مدیر این سمت را قبول کرد، هویت او در امیدنامه ذکر می‌شود تا به تایید سازمان بورس برسد و پس از تایید در سایت صندوق منتشر شود. هر نوع اطلاعاتی که می‌خواهید درباره صندوق مورد نظر خود به دست آورید (مانند نام مدیر) تنها با سرچ نام صندوق، پیش روی شما است.

گفتیم مهمترین وظیفه مدیر صندوق سرمایه گذاری، تصمیم‌گیری در مورد پرتفوی صندوق و ثبت و ضبط رویدادهای مالی آن است. چیدن ترکیب پرتفوی یعنی این که بهتر است سرمایه‌های جمع شده روی چه چیزهایی سرمایه گذاری شود. اهمیت این موضوع به این دلیل است که تاثیر مستقیمی بر سود و زیان سرمایه‌گذاران دارد. مدیر صندوق باید حداقل سه نفر شخص حقیقی که در زمینه سرمایه گذاری و سبدگردانی تبحر دارند را به عنوان گروه مدیران سرمایه گذاری معرفی کند. این گروه وظایفی بر عهده دارند که در ادامه و برای شناخت بیشتر شما نسبت به مکانیزم فعالیت صندوق به آن‌ها اشاره خواهیم کرد.

وظایف مدیر صندوق سرمایه گذاری در مدیریت پرتفوی

برخی از وظایف گروه مدیران صندوق به شرح زیر است:

1. اولین و مهمترین وظیفه این گروه، سیاست‌گذاری و تعیین خط مشی سرمایه گذاری صندوق و تصمیم‌گیری در مورد سهام و دیگر اجزای پرتفوی صندوق است. این که چه سهمی خریداری، فروخته یا نگهداری شود تا بیشترین سوددهی را برای سرمایه‌گذاران داشته باشد.
2. وظیفه دوم تصمیم‌گیری در مورد این موضوع است که صندوق در پذیره‌نویسی یا تعهد خرید اوراق بهادار در چارچوب مقررات اساسنامه و امیدنامه خود شرکت داشته باشد یا نه.
3. تعیین قیمت خرید و فروش اوراق بهادار صندوق با رعایت دستورالعمل مصوبه سازمان بورس نیز جزو وظایف مدیر است تا با این کار بتوانند قیمت صدور، ابطال و ارزش خالص دارایی هر واحد سرمایه گذاری صندوق را مطابق با اساسنامه تعیین کند.
4. مشخص کردن حداکثر قیمت اوراق بهادار موضوع تعهد پذیره نویسی یا تعهد خرید.

تصمیم‌گیری در مورد وظایف هر کدام از اعضای گروه مدیریت با اکثریت آرا صورت می‌گیرد. البته می‌توانند اختیار تام برخی از کارها را به عهده یکی از اعضای گروه بگذارند. به عنوان مثال با تصمیم اعضا می‌شود که اختیار تصمیم‌گیری در مورد خرید، فروش یا حفظ مالکیت دارایی‌های صندوق به یکی از اعضای گروه محول کرد. نکته دیگر این که مدیر صندوق می‌تواند هرکدام از اعضای گروه مدیران سرمایه گذاری را در هر زمان که خواست عزل کند، البته به شرط این که همزمان مدیر سرمایه گذاری جایگزین را معرفی کند.

ارزیابی عملکرد مدیریت صندوق های سرمایه گذاری آگاه

با توجه به عملکرد مدیر صندوق نسبت به یک فاکتور مشخص است که می‌توان متوجه میزان کارآیی آن مدیر شد. به عنوان مثال ممکن است هدف و مکانیزم فعالیت یک صندوق درآمد ثابت، رقابت با سود سپرده‌های بانکی باشد یا یک صندوق شاخصی، نزدیک شدن به یکی از شاخص‌های بازار سرمایه را مد نظر داشته باشد. با توجه به این اهداف و تیک خوردن آن‌ها است که عملکرد مدیریت مشخص می‌شود.
هدف کارگزاری آگاه از تاسیس صندوق های سرمایه گذاری متنوع، ارائه بیشترین بازده به مشتریان است و در طی سال‌های فعالیتش، با توجه به بازده ارائه شده، توانسته بسیار عالی و فراتر از توقع و تصور عمل کند. تنها یکی از صندوق های آگاه توانسته در طول ۱۳ سال، بازده ۴۰۰۰۰ درصدی به مشتریان خود ارائه دهد. در زمان تاسیس صندوق مشترک آگاه، هر واحد آن ۱۰۰ هزار تومان بود و هم اکنون ۴۰ میلیون تومان است. این یعنی صندوق مشترک آگاه در طول ۱۳ سال، سرمایه مشتریان خود را ۴۰۰ برابر کرده است. این موضوع نشان می‌دهد که مدیران صندوق های آگاه در کنار تجربه، دانش و تسلط بر بازار، عملکردی آگاهانه داشته‌اند.

جمع بندی

در این مقاله مکانیزم فعالیت صندوق سرمایه گذاری را بررسی کردیم و آن را شبیه یک تیم فوتبال دانستیم که مربی یا همان مدیریت صندوق، مهمترین نقش را در پیشبرد اهداف تیم یا گروهش ایفا می‌کند. وظیفه و عملکرد این مربی در صندوق‌ است که می‌تواند سرنوشت یک سرمایه را رقم بزند. بنابراین لازم است پیش از انتخاب یک صندوق علاوه بر میزان بازدهی، به سابقه مدیریتی و چگونگی عملکرد آن توجه کنیم.