به دلیل اهمیت بالای بازار سرمایه و سهام، تغییرات کوچک می‌تواند بر روند این بازارها اثرگذار باشد. دلایل مختلفی برای تغییر روند بازارهای مالی در هر کشوری وجود دارد. حباب قیمتی یکی از عوامل تأثیرگذار بر روند بازارها و برهم زدن تعادل قیمت‌ها است. در اصطلاح، هنگامی که قیمت یک دارایی با قیمت مورد انتظار آینده آن متفاوت باشد، حباب قیمت رخ می‌دهد. پدیده حباب قیمت اتفاقی است که در همه بازارها به‌خصوص بازار سهام مشاهده می‌شود. در این مقاله به تعریف این پدیده و اثرات آن می‌پردازیم.
فهرست مطالب
حباب قیمتی در بورس
حباب قیمتی در بورس به افزایش قیمت سهام در حالتی که خرید و فروش سهام بدون توجیه اقتصادی و منطقی افزایش یابد، گفته می‌شود. این افزایش معاملات و قیمت‌ها بیشتر بر اساس هیجانات سرمایه‌گذاران است که پیش‌بینی افزایش بیشتر قیمت را در آینده دارند. در این مواقع، حرکت دسته جمعی افراد، قیمت‌ها را غیرطبیعی و غیرمنطقی افزایش می‌دهد. در حرکت دسته جمعی و یا توده‌ای، منطقی برای افزایش تقاضا وجود ندارد و قیمت‌ها بی‌رویه افزایش می‌یابد. وجود شایعات و اخبار بی‌اساس و دلالان سهام، این وضعیت را تشدید می‌کند. در این شرایط، بازار بورس از ماهیت اصلی خود که تخصیص منابع است دور شده و ارزش‌گذاری سهام به درستی انجام نمی‌پذیرد.
درواقع، حباب‌ها، افزایش پایدار و طولانی‌مدت قیمت سهام است که به فروپاشی سریع قیمت‌ها در فاصله زمانی کوتاهی دنبال می‌شود. برخی از افراد نوسانات شدید قیمت‌ها و افزایش آن‌ها را حباب در نظر می‌گیرند. اما باید بدانیم که شناسایی واقعی حباب قیمتی و تمایز آن از نوسانات شدید بسیار اهمیت دارد. نوسانات در واقع، افزایش یا کاهش شدید قیمت سهام است که به عنوان ریسک سهام در نظر گرفته می‌شوند. نوسانات قیمتی اغلب به صورت تکرارشونده و کوتاه‌مدت هستند و عوامی مانند ماهیت بازار، مکانیسم عرضه و تقاضا و سایر عوامل بیرونی بر آن اثر می‌گذارد. در زمان بروز نوسانات شدید، سهامداران متوجه قیمت بالای سهم هستند و می‌دانند که این قیمت توجیه ندارد. بنابراین با واکنش سهامداران، قیمت کاهش می‌یابد.
اما در مقابل، حباب مفهومی یک‌طرفه از افزایش شدید قیمت‌ها است. حباب قیمت زمانی رخ می‌دهد که قیمت معاملات جاری سهام از ارزش واقعی سهم فاصله بگیرد. این اتفاق ممکن است با واکنش بازار از بین برود یا این که بیشتر شود. در حباب قیمتی برخلاف زمان وجود نوسانات شدید قیمتی، افزایش قیمت سهام ادامه‌دار است تا به نقطه‌ای بحرانی برسد و سپس معاملات سهام متوقف شده و ترکیدن حباب آغاز می‌شود تا زمانی که سهام به قیمت واقعی خود برسند. حباب قیمتی را می‌توان نوعی شوک اقتصاد کلان در نظر گرفت که به‌ندرت رخ می‌دهد، اما اثرات آن بلندمدت است.
حباب قیمت در بورس بیشتر زمانی رخ می‌دهد که نقدینگی در سطح جامعه و بازار افزایش یابد. چاپ بی‌رویه اسکناس توسط بانک مرکزی و کم‌رنگ شدن بازارهای موازی با بازار بورس، سبب هدایت سرمایه‌های سرگردان به سمت بازار بورس می‌شود و تقاضا در این بازار را افزایش می‌دهد. در صورت وجود زمینه‌هایی برای افزایش قیمت‌ها، افزایش نقدینگی می‌تواند حباب قیمت ایجاد کند. دلایل روانی و اجتماعی یکی دیگر از عوامل بروز این پدیده است. رفتار توده‌ای و عدم شفافیت اطلاعات در جامعه سبب اخذ تصمیمات هیجانی و احساسی می‌شود که می‌تواند حباب قیمت را تشدید کند.
تاریخچه حباب قیمتی
از اوایل قرن ۱۷ میلادی مفهوم حباب قیمت در اقتصاد تعریف شده بود. نمونه حباب قیمتی در قیمت دارایی‌ها در ژاپن دوره ۱۹۸۵ تا ۱۹۹۰ و در بازار اینترنت آمریکا در سال‌های ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۰ به نام جنون دات کام، رخ داد. محققان و اقتصاددانان بسیاری، تحقیقات گسترده‌ای را در این دوره‌ها برای تشخیص حباب قیمتی انجام دادند. در ایران نیز فعالیت بازار سهام طی سال‌های ۱۳۷۹ تا ۱۳۸۷ رونق و رکودهای بسیاری داشته است. در اواخر سال ۱۳۸۳، بعد از یک دوره رونق، سقوط بورس مشاهده شد که برخی اقتصاددانان آن را به عنوان حباب قیمت در نظر گرفتند. همچنین در اوایل سال ۱۳۸۷ روند مثبتی بر بازار بورس حاکم بود که در نیمه دوم همان سال این روند برعکس شده و بازار وارد فاز رکود شد که این رویداد را نیز وجود حباب قیمتی عنوان کردند. محققان اقتصاد ایران نیز با بررسی اطلاعات و داده‌های مختلف به بررسی وجود حباب در دوره‌های زمانی مختلف پرداختند. مدل‌های اقتصادی متعددی برای شناسایی حباب‌های قیمتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
جلوگیری از بروز حباب قیمتی
همان طور که توضیح دادیم حباب قیمتی را می‌توان نوعی شوک اقتصادی در نظر گرفت که امکان دارد اثرات مخرب آن تا سال‌های بسیاری در جامعه باقی بماند. برای جلوگیری از بروز حباب قیمتی، مسئولین و اقتصاددانان می‌توانند برنامه‌های مناسب و به موقع را اجرا کنند. برای مثال باید کارایی بازار افزایش یابد و اطلاعات در بازار شفاف‌سازی شود. هرچه عدم تقارن اطلاعات در بازار بیشتر باشد، امکان بروز حباب قیمت نیز بیشتر خواهد شد. تصمیمات دولت به میزان زیادی بر روند بازار سهام و بورس اثر دارد. بنابراین دولت باید در گرفتن تصمیمات و اجرای برنامه‌های دولتی بیشتر، مراقب ایجاد حباب قیمت باشد.
همچنین دولت می‌تواند از ابزارهای مالی مختلفی که تاکنون به بازارهای مالی دنیا معرفی شده است، استفاده کند. یکی از این ابزارها فروش استقراضی یا دوطرفه شدن بازار است. امکان فروش استقراضی در بازار سهام یکی از عوامل بازدارنده برای ایجاد حباب است. در این حالت، سرمایه‌گذاران با اتخاذ موقعیت‌های مختلف و معکوس می‌توانند عرضه را افزایش دهند تا از افزایش بی‌رویه قیمت‌ها جلوگیری می‌شود. در مقاله «تأثیر ایجاد بازار دوطرفه در بازار سرمایه چیست؟» می‌توانید درباره این ابزار بیشتر مطالعه کنید.
کلام آخر
وجود نوسانات قیمتی در بازار بورس و سهام یکی از عوامل تغییر قیمت و کسب سود برای سرمایه‌گذاران است. اما نوسانات شدید قیمتی و افزایش بی‌رویه قیمت‌ها ناشی از آشفتگی در بازار است که اثرات منفی بر کل بازار و اقتصاد دارد. حباب قیمت در بورس، اتفاقی است که در زمان فاصله گرفتن ارزش واقعی سهام از قیمت معاملات کنونی آن‌ها رخ می‌دهد و جزو بحران‌های اقتصادی به شمار می‌رود. با این حال بروز حباب قیمت به ندرت بوده که شناسایی آن را سخت می‌کند، اما تأثیرات بلندمدتی می‌تواند داشته باشد. عوامل زیادی در ایجاد حباب قیمتی دخیل هستند. بنابراین دولت و مسئولین اقتصادی باید راهکارهایی را برای جلوگیری از ایجاد حباب قیمت در نظر داشته باشند.
[views id=”11336″]
نظری ثبت نشده است