تسعیر نرخ ارز چیست؟

به دلیل متفاوت بودن پول رایج کشورها و تبادلات بین المللی، واحدی نیاز است تا در تجارت خارجی، واحدهای پول متفاوت از هم را یکسان کرد. به فرایند تبدیل دو واحد پولی متفاوت به هم، تسعیر ارز گفته می‌شود و به نرخ تبدیل دو واحد پولی، نرخ تسعیر ارز گفته می‌شود. تسعیر ارز یکی از موارد مهم در اقتصاد هر کشور در معاملات خارجی و ارزی است. در این مقاله به تعریف این اصطلاح و کاربردهای آن می‌پردازیم.

تسعیر نرخ ارز

ارز یا Currency پول پذیرفته‌شده‌ای است که توسط دولت برای مبادلات کالایی از آن استفاده می‌شود. کشورها بر اساس شرایط خود، ارز مخصوص به خود را دارند. این ارز برای انجام مبادلات ارزی استفاده می‌شود. برای نمونه در ایران، در مبادلات ارزی به‌جای ریال از دلار استفاده می‌شود. شرکت‌های صادراتی و وارداتی مهم‌ترین بخش‌های اقتصاد هستند که نرخ ارز برای آن‌ها حائز اهمیت است. این موضوع برای شرکت‌های فعال در بازار بورس نیز مورد توجه قرار می‌گیرد. شرکت‌ها صورت‌های مالی خود را بر اساس واحد پولی شرکت تنظیم می‌کنند که به آن واحد پول گزارشگری می‌گویند.

به فرایند تبدیل کردن دو واحد پولی به هم تسعیر ارز گفته می‌شود. لغت تسعیر به معنی نرخ نهادن و قیمت‌گذاری معنا می‌شود. بدین ترتیب شرکت‌ها برای تنظیم صورت‌های مالی خود باید ارز دریافتی از مبادلات خارجی را به واحد پولی گزارشگری خود تبدیل کنند. به نرخ تبدیل دو واحد پولی به هم نیز نرخ تسعیر ارز گفته می‌شود. به طور معمول بانک مرکزی هر ۶ ماه نرخ تسعیر ارز را اعلام می‌کند. شرکت‌ها به کمک تسعیر ارز می‌توانند میزان فروش و سود واقعی خود را شناسایی کنند. به دلیل تغییر نرخ ارز، صورت‌ها و عملکرد مالی شرکت‌ها نیز تغییر خواهد کرد.

برای ثبت تسعیر ارز، در تاریخی که معامله اولیه انجام می‌شود، ابتدا ثبت اولیه معامله ارزی براساس نرخ ارز به ریال و سپس در برنامه حسابداری بر مبنای نوع معامله که فروش یا خرید بوده، ثبت می‌شود. هدف این است که تسعیر معاملات ارزی و عملیات خارجی به نحوی صورت گیرد که نتایج آن با آثار تغییرات نرخ ارز بر جریان‌های وجوه نقد واحد تجاری و ارزش ویژه آن هماهنگی داشته باشد. همچنین این اطمینان باید ایجاد شود که صورت های مالی تصویری مطلوب از نتایج عملکرد ارائه می دهند.

روش‌های محاسبه و ثبت تسعیر ارز

برای محاسبه نرخ ارز به طور کلی ۳ روش اصلی وجود دارد که حسابداران از آن‌ها استفاده می‌کنند.

۱- تسعیر روزانه ارز:

در این روش، حسابداران عملیات تسعیر نرخ ارز را بر اساس نوسانات روزانه نرخ ارز انجام می‌دهند؛ بنابراین این روش دقت بالایی دارد.

۲- تسعیر ماهانه یا در دوره مالی مشخص:

در این روش، حسابدار هر ماه یا در هر دوره مالی تسعیر نرخ ارز را محاسبه می‌کند.

۳- تسعیر سالانه:

در تسعیر سالانه، نرخ ثابتی در طول سال برای ثبت نرخ معاملات شرکت در نظر گرفته می‌شود. در انتهای سال، مانده‌های حاصل از معاملات تسعیر شده و سود و زیان حاصل از تسعیر ارز شرکت محاسبه می‌شود. این روش نسبت به دو روش قبل، دقت کمتری دارد. 

تأثیر تسعیر نرخ ارز بر شرکت‌ها

برای درک بهتر مفهوم تسعیر ارز و تأثیر آن بر شرکت‌ها به مثال زیر توجه کنید.

فرض کنید یک شرکت داخلی محصولات خود را به یک شرکت خارجی می‌فروشد. این شرکت در آخرین فروش خود مبلغ ۱ میلیون دلار باید از شرکت خارجی دریافت کند. در زمان انجام معامله نرخ دلار ۲۰ هزار تومان است؛ اما در زمانی که شرکت وجه دریافتی را در دفاتر خود ثبت می‌کند، نرخ دلار ۲۵ هزار تومان است. بدین ترتیب شرکت داخلی علاوه بر سود حاصل از فروش خود، مبلغ ۵ میلیارد تومان بابت سود ناشی از تسعیر ارز دریافت می‌کند.

فروش کالا با دلار ۲۰ هزار تومانی : ۱،۰۰۰،۰۰۰ × ۲۰،۰۰۰ = ۲۰،۰۰۰،۰۰۰،۰۰۰ تومان

فروش کالا با دلار ۲۵ هزار تومان : ۱،۰۰۰،۰۰۰ × ۲۵،۰۰۰ = ۲۵،۰۰۰،۰۰۰،۰۰۰ تومان

این موضوع برای شرکت‌های وارداتی برعکس می‌شود. به این معنی که با افزایش نرخ ارز، شرکت‌های وارداتی با زیان ناشی از تسعیر ارز مواجه می‌شوند. بسیاری از بانک‌ها نیز به دلیل مراودات خارجی تحت تأثیر نرخ تسعیر ارز هستند. در صورتی که بانک‌ها دارایی‌های ارزی داشته باشند، از افزایش نرخ تسعیر ارز منتفع می‌شوند و در صورتی که بدهی‌های ارزی آن‌ها از دارایی‌های ارزیشان بیشتر باشد، تأثیر منفی خواهند داشت. اما به دلیل شرایط بانکی فعلی کشور، بیشتر بانک‌ها دارای دارایی‌های ارزی برابر با بدهی‌های ارزی هستند و تسعیر ارز در سودآوری آن‌ها تأثیر چندانی نخواهد داشت.

برای مثال بانک مرکزی مبنای تسعیر اقلام پولی دارایی‌ها و بدهی‌های ارزی برای گزارشگری مالی میان‌دوره‌ای منتهی به شهریور سال ۱۳۹۹ به منظور اعمال در دفاتر بانک‌ها و مؤسسات اعتباری غیر بانکی و تهیه صورت‌های مالی میان‌دوره‌ای را مبلغ ۱۲،۹۰۰ تومان برای هر یورو و ۱۱،۰۰۰ تومان برای هر دلار آمریکا تعیین کرده است. این نرخ هر ۶ ماه توسط بانک مرکزی بازنگری شده و اعلام می‌گردد.

اقلام ترازنامه تسعیر نرخ ارز

در ترازنامه‌ای که تسعیر نرخ ارز ثبت می‌شود، اقلام مختلفی باید در نظر گرفته شود. این اقلام شامل اقلام پولی و غیر پولی می‌شود. اقلام پولی، دارایی‌ها، پول نقد و بدهی‌هایی است که به عنوان وجه نقد دریافت شده یا پرداخت می‌گردد و با نرخ ارز همان تاریخ در ترازنامه ثبت می‌شود و تسعیر ارزی انجام می‌شود. با گذشت زمان، تسعیر مجدد صورت می‌گیرد. تسعیر دوباره امکان ایجاد تفاوت در نرخ تسعیر ارز را دارد. اقلام پولی شامل وجوه نقد، سپرده‌های کوتاه‌مدت و اوراق مشارکت است. در مقابل، اقلام غیر پولی، اقلامی هستند که با همان نرخ ارز تاریخ ثبت در ترازنامه تسعیر می‌شوند و تفاوتی در نرخ تسعیر ارز در آن‌ها مشاهده نمی‌شود. اقلام غیر پولی شامل موجودی کالا، پیش‌پرداخت‌ها و پیش‌دریافت‌ها هستند. 

کلام آخر

به فرآیند تبدیل کردن دو واحد پولی به یکدیگر، تسعیر ارز گفته می‌شود. به دلیل این که بسیاری از شرکت‌ها، مؤسسات و بانک‌ها، دارایی‌ها و بدهی‌های ارزی دارند، این موارد را باید به صورت ریال در گزارش‌های مالی خود وارد کنند. نرخ تسعیر ارز به انعکاس درست معاملات ارزی و عملیات خارجی در صورت‌های مالی کمک می‌کند. نرخی به عنوان نرخ تسعیر ارز توسط بانک مرکزی اعلام می‌شود. تغییر نرخ تسعیر ارز می‌تواند سبب ایجاد سود یا زیان ناشی از تسعیر ارز برای شرکت‌ها و بانک‌ها شود.

[views id=”11346″]