همان طور که در مطلب «انواع بازار بورس در ایران» مطالعه کردید، بازار بورس ایران شامل چهار بازار اصلی بازار بورس، بازار فرابورس، بورس کالا و بورس انرژی می‌شود. براساس نوع کالا و محصولاتی که در هر بازار مورد معامله قرار می‌گیرند، ماهیت آن بازار مشخص می‌شود. بورس انرژی به عنوان چهارمین بازار بورس کشور در حوزه معاملات حامل‌های انرژی فعالیت می‌کند تا فرایندی ساختاریافته را برای خرید و فروش آن‌ها ایجاد کند. در ادامه به تعریف و توضیح بازار بورس انرژی می‌پردازیم.
فهرست مطالب
بورس انرژی و تاریخچه آن
با توجه به این که ایران دارای منابع انرژی بسیاری از جمله نفت و گاز است و همچنین یکی از بزرگترین تولیدکننده‌ها در این حوزه محسوب می‌شود، لزوم ایجاد بازاری برای شفاف‌سازی قیمت‌ها و عرضه محصولات دیده می‌شد. بنابراین بر اساس قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران مصوب سال ۱۳۸۴ مجلس شورای اسلامی، شرکت بورس انرژی تاسیس شد. ایده تاسیس شرکت بورس انرژی برای انجام معاملات نفت میان وزارتخانه‌های نفت و اقتصاد بود و در سال ۱۳۸۶، معاملات فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی در بازار سرمایه آغاز شد. همچنین با توجه به وجود زیرساخت‌ها در صنعت برق کشور، لزوم راه‌اندازی بورس برق نیز احساس می‌شد. به این ترتیب، شورای عالی بورس و اوراق بهادار در سال ۱۳۹۰، اقدام به راه‌اندازی بورس نفت و برق کرد و سرانجام شرکت بورس انرژی در سال ۱۳۹۱ در اداره ثبت شرکت‌ها و موسسات غیر تجاری به ثبت رسید.
بورس انرژی نوعی از بورس کالا است که امکان انجام معاملات حامل‌های انرژی مانند نفت، گاز، برق و سایر حامل‌های انرژی و اوراق بهادار مبتنی بر این کالاها را فراهم می‌کند. همانند سایر بورس‌ها، خریداران و فروشندگان در بورس انرژی به دادوستد می‌پردازند تا در فضایی رقابتی، قیمت‌های حامل‌های انرژی به تعادل برسد. ماموریت سازمانی بورس انرژی، ایجاد بازاری شفاف، کارآمد، با نقدشوندگی و رقابت‌پذیری بالا و رفع انحصار و کشف قیمت حامل‌های انرژی است. از اهداف مهم بورس انرژی نیز می‌توان به طراحی ابزارها و محصولات جدید در بازار، ارزش‌آفرینی و تامین منافع سهامداران، تحکیم و ارتقای جایگاه و کارکردهای بورس انرژی برای ذی‌نفعان و به کارگیری رویه‌های موثر برای سلامت بازار اشاره کرد.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره بورس انرژی می‌توانید به سایت شرکت بورس انرژی به آدرس www.irenex.ir مراجعه کنید.
مزایای بورس انرژی
بورس انرژی، بازار معاملات حامل‌های انرژی را سامان‌دهی می‌کند و با نظارت دقیق، انجام معاملات را تسهیل می‌بخشد و برای همه اعضا، شرکت‌ها، سازمان‌ها و نهادهای متقاضی، دسترسی غیر تبعیض‌آمیز و منصفانه را فراهم می‌کند. از جمله مزایای پذیرش و معامله در بازار بورس انرژی می‌توان به معافیت مالیاتی اشاره کرد. بر اساس قانون، کالاهایی که در بورس پذیرفته می‌شوند و به فروش می‌رسند به میزان ۱۰ درصد از بخشودگی مالیات بر درآمد برخوردارند. معافیت از تشریفات مزایده و مناقصه نیز دیگر مزیت پذیرش در بورس انرژی است؛ به این صورت که خرید و فروش کالاهای پذیرفته‌شده در بورس‌های کالایی با وجود مقررات حاکم بر بورس، از برگزاری مناقصه یا مزایده و تشریفات آن‌ها معاف هستند.
از دیگر مزایای بورس انرژی می‌توان به این موارد اشاره نمود:
• امکان پوشش ریسک و تامین کالاهای مورد نیاز مصرف‌کنندگان
• کاهش ریسک‌های معاملاتی از جمله ریسک عدم ایفای تعهدات طرفین
• امکان تامین کالاهای مورد نیاز از طریق سازوکاری شفاف و منصفانه
• وجود قراردادهای استاندارد و مشخص
• تضمین استاندارد بودن و کیفیت کالاهای مورد معامله
انواع بازار در بورس انرژی
بورس انرژی ایران دارای ۳ بازار فیزیکی، مشتقه و فرعی است. در بازار فیزیکی، کالاهای پذیرفته‌شده در بورس معامله می‌شود. در بازار مشتقه بورس انرژی اوراق بهادار مبتنی بر کالاهای پذیرفته‌شده در بورس و در بازار فرعی، کالاهای تک‌محموله‌ای و خارج از گونه معامله می‌شوند. در جدول زیر می‌توانید تابلوهای مختلفی را که در هر کدام از این بازارها وجود دارد مشاهده کنید.
همچنین در هر کدام از این تابلوها، رینگ‌های داخلی و بین‌المللی وجود دارد.
قراردادهایی که در بازارهای فیزیکی و مشتقه بورس انرژی وجود دارد به شرح زیر است:
تعریف انواع قراردادها را می‌توانید در سایر مطالب سایت آگاه اینوست مطالعه کنید. معاملات در بازار فیزیکی بورس انرژی ایران به تعداد عرضه‌کنندگان در یک نماد معاملاتی و شرایط عرضه بستگی دارد که به ۳ روش حراج حضوری، معاملات تمام الکترونیکی و عرضه یک‌جا انجام می‌شود.
در بازار مشتقه، معاملات به صورت تمام الکترونیکی صورت می‌پذیرد.
انواع محصول قابل پذیرش در بورس انرژی
فهرست محصولاتی که تاکنون مجوز پذیرش در بورس انرژی را گرفته‌اند و در این بازار معامله شده‌اند به شرح زیر است:
• انواع نفت سفید
• انواع گازهای طبیعی
• انواع گازوئیل
• انواع بنزین
• هیدروژن
• اتانول
• اکستراکت
• کلیه حلال‌ها
• انواع لایت اند
• انواع نفت خام
• نفت کوره و مازوت
• کلیه میعانات گازی
• انواع نفتا
• گاز مایع
• قطران
• متانول
• انواع سوخت جت
• انواع برش‌های سنگین
نحوه فعالیت در بورس انرژی
اشخاص حقوقی که برای تامین نیازمندی‌های خود باید از حامل‌های انرژی استفاده کنند، می‌توانند با دریافت کد مخصوص از بورس انرژی خرید و برحسب الزامات در رینگ‌های داخلی یا بین‌المللی فعالیت کنند. اشخاص مجاز خرید در بورس انرژی را در جدول زیر می‌توانید مشاهده کنید.
در بخش عرضه‌کنندگان بورس انرژی، در بازار فیزیکی، پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها و نیروگاه‌هایی که به شبکه سراسری کشور متصل هستند، می‌توانند محصولات خود را در بازار به فروش برسانند و در بازار مشتقه، هر کدام از این عرضه‌کنندگان می‌توانند اوراق خود را برای تامین مالی به صورت سلف یا سایر قراردادها منتشر کنند و به فروش برسانند.
متقاضیان و عرضه‌کنندگان در بورس انرژی می‌توانند پس از دریافت کد و ارائه مدارک لازم و تکمیل فرم‌های مربوطه آغاز به فعالیت کنند. مشتریان بورس انرژی باید قبل از شروع تالارهای بورس انرژی، سفارش خرید خود را از طریق کارگزار ارسال کنند.
فرایند معاملات در بورس انرژی
با توجه به معاملات مختلفی که در بورس انرژی وجود دارد، فرآیند معاملات نیز متفاوت است. در بازار برق، معاملات در صورت شارژ شدن توزیع برق‌ها و عرضه نیروگاه‌ها، هر روز در یک زمان مشخص به صورت حراج چند قیمتی انجام می‌شود. در بازار فیزیکی بورس انرژی، معاملات ساعت مشخصی ندارد و شرایط هر روز در زمان عرضه مشخص می‌شود.
روند معاملات در بازار فیزیکی بورس انرژی را در شکل زیر می‌توانید مشاهده کنید:
روند معاملات در بازار برق بورس انرژی را در شکل زیر می‌توانید مشاهده کنید:
کلام آخر
در این مقاله تلاش کردیم به طور خلاصه درباره بورس انرژی و نحوه فعالیت در آن توضیحاتی ارائه کنیم. بورس انرژی ایران با هدف سامان‌دهی به بازار حامل‌های انرژی آغاز به کار کرده است و تا کنون توانسته است بازاری رقابتی و شفاف در این زمینه ایجاد کند. فعالیت در بازار بورس انرژی برای اشخاص حقوقی است که برای فعالیت‌های تجاری خود به حامل‌های انرژی نیاز دارند؛ بنابراین می‌توان گفت که اشخاص حقیقی مجاز به فعالیت در این بازار نیستند. اما با توجه به این که ایران کشوری سرشار از منابع طبیعی است و نقش حامل‌های انرژی در کشور بسیار پررنگ است، آشنایی با بازار حامل‌های انرژی و بورس انرژی خالی از لطف نیست.
[views id=”11390″]
نظری ثبت نشده است