در کنار صنایع موجود در بازار بورس، تحلیل صنعت پالایشگاهها نیز وابسته به موارد خاص خودشان هستند که درصورت یافتن آگاهی کامل در این خصوص می‌توان معاملات سودآوری در این زمینه داشت. عکس این موضوع نیز در اغلب موارد باعث اشتباهات زیادی در معاملات سرمایه‌گذاران شده که از دلایل اصلی نگارش این مقاله می‌باشد.هدف اصلیِ این مقاله معرفی کرک اسپرد و بررسی سودآوری آن بر پالایشگاهها است تا معامله‌گران بتوانند با بدست آوردن اطلاعات جامعی در این خصوص، تصمیمات صحیحی اتخاذ نمایند.
فهرست مطالب
کرک اسپرد چیست؟
برای پاسخ به این پرسش لازم است در ابتدا به صورت مختصر کارکرد یک پالایشگاه را بررسی کنیم. به تصویر زیر توجه نمایید:
یک شرکت پالایشی در قدم اول با خرید مواد اولیه «نفت خام» نسبت به تقاضایی که می‌بیند آن را تقطیر یا پالایش کرده و سپس با تولید فرآورده‌های مختلف مانند گازوئیل، بنزین، سوخت جت و … اقدام به فروش آن می‌کند تا به سود برسد. در این میان شرکت‌های پالایشی با دو بازار در ارتباط هستند که یکی از آن‌ها مربوط به بازار نفت خام بوده و دیگری بازاری است که محصولات خود را در آن به فروش می‌رسانند. به اختلاف قیمتی که میان مواد اولیه خریداری شده در بازار اول و محصولات فروخته شده در بازار دوم به‌وجود می‌آید، کرک اسپرد گفته می‌شود. کرک به معنای پالایش، تجزیه و تصفیه است و اسپرد به معنای تفاوت که از ترکیب این دو واژه در کنار هم لغت کرک اسپرد به‌وجود می‌آید. با این تعاریف می‌توان گفت کرک اسپرد، اختلاف قیمتی است که بین ورودی و خروجی پالایشگاهها وجود دارد. برای درک بهتر این موضوع لطفاً به مثال زیر توجه کنید:
فرض کنیم یک بشکه نفت در حال حاضر با قیمت ۱۰ دلار فروخته شود که درصدی از خریداران آن پالایشگاهای داخلی هستند. این پالایشگاهها پس از عملیات پالایش، نفت را به بنزین تبدیل کرده و ۱۵ دلار به خریدار عرضه می‌کنند، در این میان با ۵ دلار تفاوت قیمت روبه‌رو خواهیم بود که کرک اسپرد نامیده می‌شود.
کرک اسپردها برای هر فرآورده به صورت مجزا محاسبه می‌شوند. برای مثال در صورتی که قیمت نفت خام همان ۱۰ دلار باشد و گازوئیل ۱۲ دلار، کرک اسپرد آن ۲ دلار است. بنابراین هر فرآورده دارای یک کرک اسپرد می‌باشد. علاوه بر این، فرآورده‌ای ناخواسته که در مقابل نفت خام از ارزش کمتری برخوردار باشد، مثل نفت کوره که در اصل باقی مانده پالایش است، کرک اسپرد آن منفی یا زیان‌ده خوانده می‌شود. اما اگر اکثر فرآورده‌ها سود ده باشند، این سوال پیش می‌آید که آیا این سود واقعی خواهد بود؟
درصد تاثیر کرک اسپرد بر سود پالایشگاه
با توجه به تعریفی که در ابتدای مقاله داشتیم، پالایشگاهها با دو بازار در ارتباط هستند که یکی از آن‌ها مرتبط به نفت و دیگری مربوط به فروش محصولات است. حال برای بررسی بهتر و بی‌نقص تاثیر کرک اسپرد بر روی سود پالایشگاهها می‌بایست نگاه دقیق‌تری بر روی این دو بازار داشته باشیم.
۱- بازار نفت خام
همانند هر بازاری، قیمت نفت خام نیز وابسته به عرضه و تقاضا است. تقاضا برای نفت خام مثل دیگر محصولات نبوده و در مصرف کنندگان کمتری خلاصه می‌شود. یکی از موارد فروش نفت مربوط به صادرات آن بوده و دیگری که درصد کمتری دارد مربوط به پالایشگاه‌های «مصرف داخل» است.
با این تعاریف افزایش و کاهش قیمت نفت خام بیشتر حول محور صادرات چرخیده و با کاهش این امر به هر دلیلی از جمله تحریم و یا تکیه کشورها بر منابع جایگزین، قیمت آن نیز افت قابل توجهی خواهد کرد. شاید در ابتدا تصور کنید که کاهش یا افزایش قیمت نفت می‌تواند تاثیر بالایی روی سودآوری یا ضرر یک پالایشگاه داشته باشد اما در اغلب موارد این‌گونه نیست که در ادامه دلیل آن را توضیح خواهیم داد.
۲- بازار فرآورده‌ها
سوخت در درجه اول پرمصرف‌ترین فرآورده بوده و کاهش یا افزایش تقاضا برای آن در هر کشوری امری مهم در تعیین میزان تولید و قیمت دارد. علاوه بر این صادرات سوخت که بر خلاف نفت از درصد کمتری برخوردار است می‌تواند ارزش آن را دست‌خوش تغییرات کوچکی کند.
با این تعاریف، تقاضای بالا برای فرآورده‌های پالایشی می‌تواند منجر به افزایش قیمت نفت شود اما تقاضای بالا برای نفت همیشه دلیلی برای افزایش سود پالایشگاهها نیست! زیرا نفت علاوه بر انتقال به پالایشگاهها، صادر نیز می‌شود و در صورتی که صادرات نفت برقرار باشد، صادرات فرآورده‌های آن نیز برقرار خواهد بود که در این صورت وضعیت تقریباً بالانس خواهد بود. هر چند شرایط دیگری نیز به وجود خواهد آمد مانند میزان مواد اولیه موجود در انبار، قیمت زمان خرید و … که محاسبه آن‌ها برای بررسی سودآوری یک پالایشگاه اصلاً به صرفه نیست. به همین سبب موضوعی به نام کرک اسپرد وارد عمل شده که نقش به‌سزایی جهت رسیدن اشخاص به این هدف را بازی می‌کند. محاسبه کرک اسپرد مهم‌ترین یا قابل استنادترین عامل در تعیین سودآوری یک پالایشگاه است.
سوالات متداول کرک اسپرد
از آنجایی که کرک اسپرد عاملی مهم در بررسی یک سهم پالایشی است، می‌توانید با بررسی سوالات متداول زیر، اطلاعات جامع‌تری در این خصوص به‌دست آورید.
آیا کرک اسپرد می‌تواند به تنهایی در تحلیل استفاده شود؟
علاوه بر این‌که کرک اسپرد فرآورده‌های پالایشگاهها عامل اصلی سود و زیان است، اما تنها ابزار برای نتیجه‌گیری در تحلیل نخواهد بود و موارد بنیادی دیگری نیز نیاز به بررسی کافی دارند. از جمله موضوعاتی مانند گرمای زمین و تمهیدات کشورها برای مصرف سوخت‌های فسیلی، میزان استفاده مردم از خودروهای برقی در حال حاضر و آینده، تحریم‌های صادراتی و …
چگونه کرک اسپرد را محاسبه کنیم؟
کرک اسپرد با واحد ارزی دلار در ازای هر بشکه محاسبه می‌شود. برای بدست آوردن آن در ابتدا می‌بایست ارزش ترکیبی
بنزین و نفت سفید را به‌دست آید و سپس این مقدار با قیمت نفت خام مقایسه گردد.
قیمت نفت خام به صورت دلار در هر بشکه بیان می‌شود اما قیمت فرآورده‌های نفتی به صورت سنت در هر گالن محاسبه می‌شود. برای بیان قیمت‌های بنزین و نفت سفید به صورت دلار در هر بشکه، کافی است قیمت سنت در گالن را در عدد ۴۲ ضرب کنیم. اگر ارزش ترکیبی محصولات بالاتر از قیمت نفت خام باشد حاشیه کرک ناخالص مثبت خواهد بود و بر عکس، اگر ارزش ترکیبی محصولات کمتر از نفت خام باشد، حاشیه کرک ناخالص منفی است.
قراردادهای کرک اسپرد چگونه هستند؟
قراردادهای کرک اسپرد جهت کاهش ریسک شرکتـها و پاسخ به تغییرات تقاضاهای ایجاد شده و در دو نوع «آتی و اختیاری» شناخته می‌شوند که در خصوص خرید مواد اولیه و فروش فرآورده استراتژی‌هایی را ارائه می‌دهند. به بیانی دیگر برای مثال در فصل زمستان نوع تولیدات و یا ورودی نفت خام را نسبت به میزان تولید تغییر می‌دهند.
انواع قراردادهای کرک اسپرد چه هستند؟
در ادامه به توصیح سه نوع از پر استفاده‌ترین قراردادهای کرک اسپرد می‌پردازیم:
- ۱:۱ این قرارداد به معنای خرید یک واحد نفت خام و فروش یک واحد فرآورده است مثل بنزین.
- ۳:۲:۱ به معنی خرید سه واحد نفت، فروش دو واحد بنزین و یک واحد نفت سفید.
- ۵:۳:۲ به معنای خرید پنج واحد نفت خام، فروش سه واحد بنزین و دو واحد نفت سفید است.
با این حساب پالایشگاهها در صورتی از قرارداد آتی استفاده خواهند کرد که سود قابل توجهی داشته باشند و در غیر این‌صورت خرید و فروش خود را محدود به ۱:۱ می‌کنند که قرارداد «اختیار» نام می‌گیرد.
چرا در بلند مدت کرک اسپرد در سودآوری تاثیر زیادی نمی‌گذارد؟
کرک اسپرد میانگینی بین ۸۰ الی ۹۰ درصد سود دهی را تعیین می‌کند و مابقی را می‌توان به مقدار فروش، کیفیت محصولات، رقبا و غیره نسبت داد. درست است که افزایش تقاضا در نرخ کرک اسپرد تاثیر دارد و این موضوع به معنای فروش بیشتر است اما هر پالایشگاهی دارای ظرفیت معینی از تولید بوده و میزان قابل توجهی نفت کوره «زیان‌ده» تولید می‌کند که توسط عواملی مانند قیمت قطعات تعمیری، نرخ دستمزد، هزینه توزیع و خیلی از موارد دیگر مجبور به اعمال هزینه‌های بیشتری می‌شود که قابل چشم‌پوشی نیست. هرچند عدم نظارت بر شفافیت موارد اعلام شده مثل چگالی تولیدات، میزان تولیدات و غیره نیز می‌تواند یکی از عوامل این موضوع باشد.
تولیدات پالایشگاهها چه فرآورده‌هایی هستند؟
تولیدات پالایشگاه به ترتیب سبک به سنگین عبارتند از:
- گاز مایع «ال‌پی‌جی»
- بنزین
- نفتا «فرآورده‌ای که بین بنزین و نفت سفید قرار دارد و رفتار شیمیایی آن ترکیبی از این دو است»
- نفت سفید و سوخت‌های جت مرتبط به آن
- گازوئیل «نفت‌گاز» و به‌طور کلی سوخت‌های دیزلی
- نفت کوره معروف به مازوت یا نفت سیاه «عامل اصلی آلودگی هوا که تبعات آن باعث ورشکستگی پالایشگاهها می‌گردد»
- روغن‌های نفتی
- وکس‌ها و پارافین
- آسفالت و قیر
- کُک نفتی
- گوگرد
پالایشگاهای ایران کدامند؟
- پالایشگاه نفت آبادان
- پالایشگاه نفت اراک
- پالایشگاه نفت اصفهان
- پالایشگاه نفت بندر عباس
- پالایشگاه نفت تبریز
- پالایشگاه نفت تهران
- پالایشگاه نفت شیراز
- پالایشگاه نفت کرمانشاه
- پالایشگاه نفت لاوان
سخن پایانی
در نظر داشته باشید تحلیل سهم یک پالایشگاه تنها وابسته به کرک اسپرد نبوده و لازم است به آن به عنوان یک چاشنی قابل استناد نگاه کرد. علاوه بر این در محاسبه کرک اسپرد سعی کنید ابتدا قیمت جهانی نفت برنت را با قیمت نفت ایران مقایسه کنید زیرا قیمت نفت ایران در اغلب موارد حدود ۴ الی ۵ دلار با بازار جهانی فاصله دارد که از دلایل مختلفی مانند کاهش تقاضا برای صادرات، کمبود کیفیت استاندارد و غیره ناشی می‌شود.
نظری ثبت نشده است