همان طور که در قسمت‌های قبل گفتیم بورس کالای ایران، نهادی رسمی و ساختار یافته است که نقش مهمی را در بازار سرمایه ایران بازی می‌کند. بورس کالای ایران، بستری برای طراحی ابزارهای معاملاتی نوین بر اساس نیازهای اقتصاد ایران است. رویکرد اصلی در طراحی این ابزارها، هدایت صحیح منابع به بخش‌های تولیدی اقتصاد، توسعه بازارهای داخلی، تجهیز بازار کالاها و ارتقای ساختارهای سنتی بازار است. بنابراین ابزارهای مختلفی تاکنون در بازار کالا معرفی شده‌اند. به منظور پاسخگویی به نیاز تامین مالی بخش صنعت، بورس کالای ایران اقدام به طراحی اوراق سلف موازی استاندارد کرده است که در ادامه به تعریف و توضیح اوراق سلف استاندارد می‌پردازیم.
فهرست مطالب
تعریف اوراق سلف استاندارد
۱- اوراق سلف
سلف در لغت به معنی پیش پرداخت، قبول کردن و اطاعت نمودن است. اوراق سلف نوعی اوراق صکوک هستند که نسبت به سایر اوراق مشارکت امنیت بیشتری دارند. تولیدکننده یا مالک دارایی با استفاده از این اوراق صکوک می‌تواند نقدینگی مورد نیاز خود را تامین کرده و خریدار با پیش خرید محصولات، در آن سرمایه‌گذاری کند.
۲- قرارداد سلف
قرارداد سلف، قراردادی است که به وسیله آن افراد، محصولات واحدهای تولیدی را به قیمت مشخص، پیش خرید نقدی می‌کنند. به عبارت دیگر مالکان کالا، دارایی خود را به صورت نقدی پیش فروش می‌کنند و زمانی مشخص در آینده آن را تحویل می‌دهند. قرارداد سلف برعکس قرارداد نسیه است؛ در قرارداد نسیه، فروشنده کالا را تحویل می‌دهد و تسویه کالا در آینده اتفاق می‌افتد.
بنابراین قرارداد سلف، قراردادی است که در آن عرضه کننده بخشی از دارایی پایه قرارداد را به ازای بهای نقد و مطابق قرارداد سلف به فروش می‌رساند تا در زمان تحویل به خریدار تسلیم کند. همچنین گواهی سلف، سندی شامل مجموع دارایی‌های خریدار از قرارداد سلف است. یکی از بزرگترین محدودیت‌هایی که قرارداد سلف دارد این است که بازار ثانویه ندارد. بنابراین بسیاری از افراد نمی‌توانند از این قرارداد استفاده کنند. این موضوع سبب وجود نقدینگی کم در این بازار شده و اوراق نسبت به تغییر قیمت دارایی واکنش نشان نمی‌دهند.
۳- قرارداد سلف موازی استاندارد
برای حل کردن مشکل قرارداد سلف و رفع محدودیت‌های آن، اوراق قرارداد سلف موازی استاندارد طراحی شده و قراردادی است که بر اساس آن، خریدار می‌تواند معادل دارایی پایه خریداری شده را به شخص دیگری در بازار، قبل از سررسید واگذار نماید. بنابراین اوراق سلف استاندارد، نوعی ابزار تامین مالی است که بر مبنای قرارداد سلف موازی استاندارد منتشر می‌شود.
ناشر اوراق سلف موازی استاندارد، فارغ از قیمت دارایی پایه، یک سود حداقلی را برای سرمایه‌گذاران در قالب اختیار فروش در سررسید تضمین می‌کند. از طرف دیگر، با افزایش قیمت دارایی پایه، سود مازاد به سرمایه‌گذار تعلق می‌گیرد. برای پوشش ریسک ناشی از نوسانات قیمت دارایی پایه در قرارداد سلف موازی استاندارد می‌توان از ابزار اختیار خرید و فروش تبعی استفاده کرد که به صورت زیر تعریف می‌شوند:
۱- اختیار خرید تبعی:
اختیار معامله‌ای است که همراه با معامله اوراق سلف موازی استاندارد، از سوی خریدار به عرضه کننده داده می‌شود و بر اساس آن، اختیار خرید تعداد مشخصی از دارایی پایه را در سررسید و به قیمت اعمال تعیین شده در قرارداد، به عرضه کننده می‌دهد.
۲- اختیار فروش تبعی:
اختیار معامله‌ای است که همراه با معاملات اوراق سلف موازی استاندارد از سوی عرضه کننده به خریدار داده می‌شود و بر اساس آن خریدار اوراق، تعداد مشخصی از دارایی پایه را در سررسید به قیمت اعمال تعیین شده در قرارداد، به عرضه کننده می‌دهد.
دارایی‌هایی که امکان انتخاب برای عقد قرارداد سلف موازی استاندارد را دارند لازم است ویژگی‌های زیر را داشته باشند:
- امکان تحویل فیزیکی دارایی پایه
- استانداردپذیر بودن دارایی پایه
- وجود مرجع قیمتی قابل اتکا
- عدم وجود محدودیت قانونی برای نقل و انتقال کالا
- وجود بازار نقدی قوی برای دارایی پایه
- عدم وجود محدودیت‌های قیمتی برای دارایی پایه (مشمول قیمت‌گذاری‌های دولتی نباشد).
کاربرد قراردادهای سلف موازی
تولیدکنندگانی که حین تولید، دچار کمبود نقدینگی می‌شوند، از طریق پیش فروش بخشی از تولیدات خود می‌توانند سرمایه مورد نیاز خود را تامین کنند. بنابراین قراردادهای سلف، روشی برای تامین مالی شرکت‌ها از راه جذب سرمایه است. کاربرد مهم دیگر قراردادهای سلف، جبران کسری بودجه دولت است. دولت با انتشار اوراق سلف، محصولات و تولیدات را به مردم پیش فروش می‌کند و در زمان سررسید اوراق، به وکالت از صاحبان اوراق، محصولات را در بازار جهانی به فروش می‌رساند و تعهدات خود را تسویه می‌کند. تفاوت قیمت نقدی و قرارداد سلف، سود خریداران اوراق سلف است.
بنابراین انگیزه معامله گران از عقد قرارداد سلف عبارت است:
۱- تولیدکننده یا فروشنده :
- تامین مالی برای پوشش هزینه‌های تولید
- اطمینان از فروش محصول بعد از تولید
- برنامه‌ریزی برای تولید و فروش
۲- خریدار یا مصرف کننده:
- تامین مواد اولیه مورد نیاز به عنوان صنایع پایین دستی
- اطمینان از قیمت خرید مواد اولیه
- سرمایه‌گذاری و کسب سود
تاریخچه قراردادهای سلف
در سال ۱۳۸۲ بورس کالای تهران راه اندازی شد و موضوع انتشار اوراق سلف موازی مطرح شد. به دلیل وجود محدودیت‌های موجود و قوانین فقهی، انتشار این اوراق انجام نشد. در سال ۱۳۸۷، مبحث اوراق سلف موازی استاندارد در کمیته فقهی بورس مطرح شد و اوراق سلف نفت به عنوان اولین اوراق سلف در سال ۱۳۸۹ منتشر شد. دو سال بعد، در سال ۱۳۹۱ با توجه به نامه دیوان عالی محاسبات، انتشار اوراق سلف نفتی متوقف شد. اما طبق دستورالعمل سلف موازی استاندارد، در سال ۱۳۹۲ انتشار اوراق برای همه شرکت‌ها در بورس کالا و بورس انرژی ابلاغ شد.
اولین اوراق سلف موازی در سال ۱۳۹۴ و توسط شرکت گل‌گهر بر روی محصول سنگ آهن تولیدی این شرکت منتشر شد. با توجه به استقبال بالای متقاضیان این اوراق و مطابق دستورالعمل اجرایی، شرکت عرضه‌کننده موظف به طی مراحلی برای انتشار اوراق سلف موازی استاندارد است. شرکت بورس کالا برای تسهیل در فرآیند انتشار، رویه اجرایی انتشار این اوراق و امید نامه عرضه و معاملات اوراق سلف موازی استاندارد را با تایید هیئت مدیره شرکت بورس کالا، منتشر کرده است.
مزایای اوراق سلف موازی استاندارد
قراردادهای سلف استاندارد مانند سایر اوراق مشارکت و صکوک، مزایایی دارد که در بازار بورس مورد معامله قرار می‌گیرد. این مزایا عبارت است از:
- تامین مالی برای تولیدکنندگان محصولات و کالاها
- افزایش نقدشوندگی بازار
- کاهش هزینه‌های معاملاتی
- معافیت مالیاتی
- تضمین نقدشوندگی اوراق به دلیل وجود بازارگردان
- کشف قیمت روزانه و لحظه‌ای برای کالاها در چارچوب مکانیسم بازار
- دارای عمر کوتاه‌مدت یک تا ۲ سال
- دارای حداقل سود تضمین شده که این سود بر اساس رشد قیمت دارایی پایه تا سقف مشخص می‌تواند رشد کند
- ریسک پایین
- امکان خرید و فروش قراردادهای سلف موازی در بازار ثانویه
کارمزد معاملات اوراق سلف موازی استاندارد
معاملات اوراق سلف موازی استاندارد در بورس کالای ایران دارای سقف کارمزد ۰۰۰۷۲۵/۰ به ازای هر قرارداد خرید یا فروش است.
در دوره پذیره‌نویسی اوراق سلف، کارمزد خرید و فروش به عهده ناشر اوراق است.
اوراق سلف موازی استاندارد در بورس کالا
هم اکنون در بازار بورس کالای ایران، اوراق سلف موازی بر روی دارایی‌های پایه متعددی منتشر شده است. اطلاعات نمادهای سلف منتشر شده در آدرس سایت https://cdn.ime.co.ir قابل مشاهده است.
همچنین می‌توان فهرست اوراق سلف موازی استاندارد را در بخش بورس کالا در سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران مشاهده کرد.
نحوه خرید اوراق سلف موازی استاندارد
برای خرید اوراق سلف موازی استاندارد، افراد باید به کارگزاری‌های معتبر بورس مراجعه کرده و برای دریافت کد بورسی خود اقدام کنند. پس از دریافت کد بورسی، افراد باید درخواست خرید خود را به کارگزاری اعلام کنند.
کلام آخر
همان طور که گفتیم، اوراق سلف استاندارد یکی از ابزارهای تامین مالی برای تولیدکنندگان کالاها است و سرمایه‌گذاران با خرید اوراق سلف موازی استاندارد به صورت مستقیم در ارتقای سطح تولید ملی مشارکت می‌کنند. این روش سرمایه‌گذاری، با هدایت سرمایه به حوزه‌هایی که به نقدینگی نیاز دارند، گردش مالی را افزایش می‌دهد. سرمایه‌گذاران نیز از این معاملات می‌توانند کسب سود کنند.
[views id=”11779″]
نظری ثبت نشده است