تهاتر یا مبادله پایاپای نوعی معامله به حساب می‌آید که فرد در مقابل دریافت یک کالا، کالایی را به طرف مقابل خود تحویل می‌دهد. با این که پس از به وجود آمدن سیستم پولی و انجام معاملات با اسکناس، سکه و پول، معاملات تهاتری بسیار کاهش یافت؛ اما همچنان از آن در مبادلات استفاده می‌شود و قوانین مختلفی برای این نوع معامله ایجاد شده است. در این مقاله به تعریف و توضیح معاملات تهاتری می‌پردازیم.
فهرست مطالب
تهاتر یا مبادله پایاپای
تهاتر، پایاپای یا Barter، معامله کالا با کالا است. به عبارت دیگر تهاتر ابزاری برای تبادل کالاها میان مردم است که از زمان‌های بسیار گذشته متداول بوده است. در گذشته‌های دور و زمانی که پول به معنی امروز وجود نداشت، افرادی برای رفع نیازهای خود و دریافت کالا و محصولات، به تبادل آن‌ها می‌پرداختند. به این معنی که محصولاتی که مالک آن بودند یا در کار خود تولید کرده بودند را برای دستیابی به سایر محصولات با هم عوض می‌کردند. به این کار تهاتر یا مبادله کالا می‌گویند.
در این نوع معامله پول وجود ندارد بلکه دو کالا با ارزش‌های تقریباً یکسان جایگزین می‌شوند. کاربرد این نوع معامله در هر دوره‌ای متفاوت بوده است. در زمانی که پول به معنای رسیدهای اعتباری با ارزش وجود نداشت و مردم از کالاها یا طلا و نقره برای انجام مبادلات خود استفاده می‌کردند، تهاتر رونق بسیاری داشت.
در واقع تهاتر یا معامله پایاپای را می‌توان جزو قدیمی‌ترین روش‌های معامله در دنیا دانست که با ظهور پول و ایجاد سیستم‌های پولی مختلف، مبادلات تهاتری نیز به تدریج کمتر به کار گرفته شد. امروزه همچنان با وجود ابزارهای مختلف برای انجام معامله، به دلایل متعددی از تهاتر استفاده می‌شود. برای این که یک معامله تهاتر در نظر گرفته شود، باید به این نکته توجه کرد که در انجام معامله نباید از واسطه یا ابزار معاملاتی مانند پول، سکه، طلا و سایر کالاهای با ارزشی که جایگزین پول هستند، استفاده شود. برای مثال در صورتی که فردی خانه خود را با خودروی شخص دیگری (با ارزش برابر) عوض کنند، معامله تهاتر صورت گرفته است.
در حالت کلی‌تر، تهاتر کردن به معنی انجام معامله‌ای است که در آن هیچ یک از دو طرف نتوانند ادعا کنند که مانده‌ای نزد دیگری دارند. برای مثال در صورتی که دو نفر همدیگر را در مورد موضوعی متهم کنند، به اصطلاح می‌گویند که آن‌ها تهاتر کرده‌اند. یا این که فردی مبلغی به شخص دیگر بدهکار باشد و در مقابل، شخص طلبکار به همان میزان به این فرد دین داشته باشد. در این صورت بدون این که پرداخت و دریافتی صورت گیرد دو نفر می‌توانند دیون خود را تهاتر کنند. در حالت دیگر ممکن است لزوماً در معامله تهاتر، مبادله کالا با کالا انجام نشود. برای نمونه سایتی با سایت دیگر توافق کند تا محصولات یکدیگر را در سایت‌های خود تبلیغ کنند. در این حالت کالایی مبادله نشده است اما یک معامله تهاتر انجام شده است. بنابراین می‌توان در حالت کلی به این معامله، پایاپای نیز گفت.
انواع معامله تهاتر یا پایاپای
مبادله تهاتر یا پایاپای انواع مختلفی دارد که در این قسمت به سه نوع آن اشاره می‌کنیم:
[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]
۱- تهاتر قهری
تهاتر قهری یا قانونی، به حکم قانون است و اراده دو طرف معامله در آن دخالتی ندارد. طبق ماده ۲۹۵ قانون مدنی: تهاتر، قهری است و بدون این که طرفین در این موضوع تراضی یا رضایتی نمایند، حاصل می‌شود. بنابراین به محض این که دو نفر در مقابل یکدیگر در آن واحد، مدیون شدند؛ هر دو دین تا اندازه‌ای که با هم معامله می‌کنند به طور تهاتر برطرف شده و طرفین به مقدار آن در مقابل یکدیگر مُبرا یا بی‌حساب می‌شوند. توجه به این نکته نیز ضروری است که واژه قهری در لغت به معنی چیزی اجباری است اما در اصطلاح حقوقی، هر موضوع، معامله یا قراردادی که خارج از اختیار و اراده باشد را شامل می‌شود. در این مورد می‌توان ضمان قهری را مثال زد. ضمان قهری یعنی هر مسئولت مدنی که توسط قانون بر فرد تحمیل می‌شود و از اراده و اختیار او خارج است.
۲- تهاتر قراردادی
در حالتی که هر دو دین شرایط تهاتر قهری را نداشته باشند، طرفین می‌توانند با توافق تهاتر کنند. برای مثال هر دو دین از یک جنس نباشد یا از جهت زمان و مکان با هم متفاوت باشند، با هم به طور قهری تهاتر نمی‌شوند. یا این که در وجود شرایط حصول تهاتر اختلاف باشد، دادگاه بعد از احراز شرایط، تهاتر را اعلام می‌کند.
۳- تهاتر قضائی
تهاتر قضائی، تهاتری است که حصول آن با رأی قضائی امکان دارد و اثبات می‌شود.
مزایا و معایب معامله تهاتری یا پایاپای
امروزه با وجود ابزارهای مختلفی که در انجام معاملات وجود دارد همچنان از معاملات تهاتری استفاده می‌شود. انجام معامله پایاپای در بسیاری از اوقات صرفه‌جویی در وقت و هزینه است. افراد بدون صرف وقت برای یافتن ابزار و تبدیل کالاها یا خدمات خود می‌توانند، با دیگران مبادله انجام دهند. این موضوع در سطح کلان نیز می‌تواند به شرکت‌های بزرگ کمک کند. قوانین پیچیده معاملات، انجام کاغذبازی‌ها و فرآیندهای طولانی اداری و کمبود نقدینگی و مالیات، از دلایلی است که شرکت‌ها به جای معاملات پولی از تهاتر استفاده می‌کنند.در واقع فرار مالیاتی یکی از دلایل عمده استقبال شرکت‌ها از معاملات تهاتری است. با وجود تهاتر، شرکت‌ها می‌توانند مبالغ مالیاتی خود را کاهش داده و روندهای حقوقی آن را نیز کم کنند.
یکی دیگر از دلایل و مزایایی که در سطح کلان، کاربرد تهاتر را ضروری می‌سازد؛ وجود تحریم‌ها در برخی از کشورها برای انجام معاملات بین‌المللی است. تحریم در دستگاه‌های بانکی و صادراتی می‌تواند از انجام مبادلات خارجی جلوگیری کند. اما از طریق تهاتر دولت‌ها می‌توانند اقلام مورد نیاز خود را تأمین کنند. برای نمونه مبادلات نفت با مواد غذایی یا دارویی، می‌تواند نوعی معامله پایاپای در وضعیت تحریمی باشد. انجام معاملات تهاتری در کنار نکات مثبت و مزایایی که دارد، شامل معایبی نیز می‌شود. عمده‌ترین چالش در معاملات تهاتری، ارزش‌گذاری کالا، دارایی و خدمات و دستیابی به ارزش‌های برابر برای تعویض آن‌ها است. بسیاری از چالش‌ها و دعواهای قضائی برای این است که افراد با ارزش کالاها در معاملات خود به توافق نمی‌رسند.
ارزش‌گذاری فعالیتی بسیار حائز اهمیت و سخت است که می‌تواند طرفین قرارداد را دچار مشکل سازد. مشکلاتی که در ارزش‌گذرای به وجود می‌آید شامل تغییر ارزش کالا در طول زمان، زمان‌بر بودن بررسی و تجزیه و تحلیل برای یافتن ارزش است. یکی دیگر از معایب معاملات تهاتری این است که یافتن فردی با شرایط موافق دشوار است. برای برقراری قرارداد تهاتری، باید طرف مقابل قرارداد وجود داشته باشد، یعنی شخصی که حاضر به قبول کالا و شرایط فرد تحویل دهنده کالا است. استانداردها و قوانین مشخص دیگری نیز وجود دارد که سبب می‌شود در انجام قرارداد تهاتری مشکلی به وجود نیاید و هیچ کدام از طرفین قرارداد دچار زیان نشوند.
کلام آخر
معامله تهاتری، ابزاری برای تبادل یا تعویض کالا بدون استفاده از پول تعریف می‌شود، اما در حالت کلی‌تر، تهاتر به معنی انجام معامله‌ای است که در آن هیچ کدام از طرفین نتوانند ادعا کنند که مانده‌ای نزد دیگری وجود دارد. معاملات تهاتری در بازار بورس و سهام نیز قابل استفاده هستند. برای مثال، طرحی با عنوان طرح تهاتر سهام، برای تأمین منابع مالی معاملات مطرح شده است. با استفاده از این طرح، سهامداران می‌توانند در ازای فروش سهام خود، کارت تضمینی دریافت کرده و با استفاده از اعتبار آن به خرید کالاهای مورد نیاز به طور فیزیکی بپردازند. یکی دیگر از کاربردهای این طرح، استفاده از برات کارت تضمینی برای خرید سهام در بازار بورس به جای پول نقد است، اما با توجه به دلیل نبود زیرساخت‌های لازم، تاکنون اقدام عملی برای اجرای این طرح صورت نگرفته است. امید است در آینده، با ایجاد ساز و کارهای کافی، طرح تهاتر یا مبادله پایاپای تکمیل شده و سبب رونق هرچه بیشتر بازار سهام شود.
[views id=”11770″]
نظری ثبت نشده است