یکی از لفظ‌های رایج در بازارهای مالی کامودیتی است که طیف وسیعی از کالاهایی که در بازار خرید و فروش می‌شوند را در بر می‌گیرد. به تعبیر دیگر اقتصاددانان به کالا یا خدمتی که تولید آن استاندارد و قابل کپی شدن است و در مقیاس فراوان و آسان در بازار وجود دارد، کامودیتی می‌گویند. برای آشنایی بیشتر با این اصطلاح شما را به مطالعه این مقاله دعوت می‌کنیم. در ادامه بررسی می‌کنیم که کامودیتی چیست و انواع آن کدام است؟
فهرست مطالب
کامودیتی چیست؟
در تعاریف، کامودیتی را کالایی گفته‌اند که قابلیت معامله با کالاهای مشابه را دارد. معمولا این کالاها در دسته مواد اولیه صنایع قرار می‌گیرند. بنزین، نفت، سوخت جت، برق، روغن‌های خوراکی، سیمان، گرانول، کود شیمیایی و به طور کل مواد خام جزو کامودیتی‌ها هستند اما در مفهوم کلی‌تر، حتی موادی که روی آنها پردازش انجام شده است نیز کامودیتی هستند. با این حساب، دنیا پر از صنایع کامودیتی شده است و روز به روز هم بر تعداد محصولات کامودیتی شده اضافه می‌شود. گفتنی است که نام دیگر کامودیتی کالای اولیه است و Commodity Market ترجمه کلمه «بازار کالا» است. اصطلاح کامودیتی نخستین بار توسط اقتصاددان‌ها مطرح شد و در بازار بورس نیز عبارت «بورس کالا»، در مقابل واژه Commodity مورد استفاده قرار می‌گیرد. از مهمترین و معروف‌ترین بازارهای کالایی می‌توان بهCBOT ،LME ، CME وNYMEX اشاره کرد.
کامودیتی‌ها کالاهایی هستند که در زندگی روزمره از آن استفاده یا به عنوان یک دارایی، در بازار خرید و فروش می‌کنیم. ویژگی اصلی آنها که بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد قیمت است. قیمت کامودیتی‌ها به طور مستقیم بر قیمت کالاهای نهایی تاثیر می‌گذارد و از این جهت برای اقتصاددانان حائز اهمیت است. به این ترتیب می‌توان کامودیتی را به گونه دیگر نیز تعریف کرد و اصطلاحا کالا یا خدمتی را که در تمام بازار خود، دارای ویژگی‌های کیفی تقریبا یکسانی است و جز قیمت نمی‌توان تفاوت دیگری بین نمونه‌های آن پیدا کرد، کالای اولیه یا کامودیتی نامید.
انواع کامودیتی‌ها کدامند؟
به طور کلی کامودیتی‌ها در دو دسته زیر قرار می‌گیرند:
- کامودیتی سخت
- کامودیتی نرم
به آن دسته از محصولاتی که به صورت طبیعی در طبیعت وجود دارند مانند نفت، طلا و… کامودیتی سخت می‌گویند و اکثر محصولات کشاورزی مانند ذرت، سویا، گندم و… در دسته کامودیتی‌های نرم قرار می‌گیرند. از ویژگی کامودیتی‌های نرم این است که به علت حساسیت بالای این محصولات نسبت به تغییرات اقلیمی و آب و هوایی در اکثر مواقع تغییر قیمتهای فصلی در بازار این دسته از کامودیتی‌ها دیده می‌شود.
لازم به ذکر است که برای بررسی انواع کامودیتی‌ها، باید انواع بازارهای کالایی را مورد بررسی قرار دهیم و برای این کار باید یک شاخص جامع مانند شاخص CBR (Commodity Research Bureau Index) داشته باشیم. در شاخص CRB اثرات ۱۹ کالا در دو حالت نقدی و آتی وجود دارد و این کالاها به ۴ دسته با وزن‌های متفاوت تقسیم شده‌اند که عبارتند از: محصولات کشاورزی، انرژی، فلزی و فلزات گرانبها.
طریقه استفاده از این شاخص به این صورت است که با کاهش قیمت یکی از محصولات نامبرده، شاخص CRB نیز روند کاهشی می‌یابد و در نتیجه دلار افزایش یافته و تورم کم می‌شود. در ادامه قیمت اوراق قرضه و سایر قیمت‌ها در بازار سهام صعودی می‌شوند. شاخص‌های دیگری نیز در این زمینه استفاده می‌شوند مانند BCI، شاخص مواد خام گلدمن ساکس، شاخص بین المللی مواد راجرز، شاخص بانک جهانی، CCI و… .
ویژگی کامودیتی‌ها چیست؟
همان‌طور که در تعریف کامودیتی گفتیم ویژگی اصلی کامودیتی قیمت است که در این بازار کاملا به عرضه و تقاضا وابسته است. زمانی که هیچ تولیدکننده‌ای در بازار نباشد قیمت تمام شرکت‌ها یکسان هستند و کامودیتی‌ها از لحاظ قیمتی تفاوت خاصی بین‌شان نیست؛ در این حالت، قیمت بر اساس فرصت‌های بازاری و تقاضا تنظیم می‌شود البته این موضوع باعث رونق بازار دلالان می‌شود.
از ویژگی‌های دیگر کامودیتی‌ها این است که دارای معیار و استانداردی برای اندازه‌گیری هستند. یعنی هر کامودیتی باید حد استانداردی داشته باشد که برای واحدهای اندازه‌گیری مانند وزن، چگالی و… معمول و یکسان است. به همین جهت محصولاتی چون الماس که منحصر به فرد و یکتا هستند به علت نداشتن این ویژگی در دسته کامودیتی‌ها قرار نمی‌گیرند.
ویژگی دیگر کامودیتی‌ها ارتباط آنها با پول است؛ زیرا در گذشته کامودیتی نوعی روش برای پرداخت به حساب می‌آمد. ابتدا از مروارید به علت گرانبها بودنش برای پرداخت قیمت کالاها و سرویس‌ها استفاده می‌شد تا این که بعدها، فلزات ارزشمندی چون نقره و طلا، جایگرین شدند. چندی بعد به علت کمیاب بودن نقره و طلا از پول تعهدی که پشتوانه طلا داشت و پس از آن از پول استفاده شد.
کامودیتی یک ابزار اقتصادی عالی به حساب می‌آید و با وجودی که امروزه جایگاه خوب و مستحکم گذشته خود را در سیستم‌های اقتصادی ندارند اما آنها محصولاتی هستند که مردم و صنعت همیشه به وجودشان نیاز دارند. بنابراین نه می‌شود آنها را حذف و نه با موارد دیگر جایگزین کرد.
عوامل موثر بر بازار کامودیتی‌ها
بازار کامودیتی در کل دنیا متاثر از پارامترهای اقتصاد کلان است. پارامترهایی چون عرضه و تقاضا و تغییر موجودی انبارها یا تنش‌های سیاسی و ریسک‌های مرتبط با آن. در ادامه عواملی که بر بازار کامودیتی‌ها اثرگذار است را فهرست کرده‌ایم. این عوامل به شرح زیر است:
- میزان عرضه و تقاضا
- میزان تولید، وجود محدودیت‌ها و موانع بر سر راه تولیدکنندگان اصلی در جهان
- شاخص دلار
- تغییرات ذخایر یا انبار کالاها
- سیاست‌های پولی و مالی دولت‌ها و بانک مرکزی کشورهای مهم و تاثیرگذار مانند چین و آمریکا
- شاخص‌های مهم اقتصادی کشورهای موثر
- کاهش ارزشدلار در برابر سایر ارزها مخصوصا یوآن و یورو
- کاهش نرخ بهره در اقتصاد کشورهای قدرتمند جهان
- اتخاذ سیاست‌های تقویت کننده و مفید در عرصه کامودیتی‌ها
- وقوع رخدادهای طبیعی یا سیاسی که به نحوی بر عرضه کامودیتی‌ها تاثیرگذار است
عوامل نامبرده بر رونق بازار کامودیتی‌ها اثرگذار است و اگر عکس موارد بالا رخ دهد، شاهد افت بازار کامودیتی‌ها خواهیم بود. لازم به ذکر است که وضعیت اقتصادی کشورهایی که مصرف‌کننده عمده کامودیتی هستند بر سایر شاخص‌ها تاثیر می‌گذارد. به عنوان مثال مدتی به علت سرد شدن اقتصاد چین بازار کامودیتی بی‌رونق و در رکود بود زیرا چین تقریبا ۵۰ درصد کامودیتی‌ها را مصرف می‌کند. به همین منظور برنامه‌ای برای توسعه چین و رشد زیرساخت‌ها و مسکن در این کشور هدف‌گذاری شد که این کار سبب رشد مصرف کامودیتی شد. در واقع اقتصاد جهانی امیدوار است با کاهش تنش‌های تجاری بین چین و آمریکا وضعیت اقتصادی بهتری رقم بخورد و رشد تقاضا برای کامودیتی‌ها به وجود بیاید.
تاثیر کامودیتی‌ها بر بورس ایران
بخشی از بازار بورس اوراق بهادار ایران به بورس کالا اختصاص دارد و در اصل بورس بازاری کامودیتی محور است. از جهت دیگر بسیاری از شرکت‌های موجود در بازار بورس خواه ناخواه با فروش داخلی یا صادرات خارجی تحت تاثیر نرخ جهانی کالا هستند. به تعبیری دیگر نرخ جهانی کالا بر تمامی کالاها در سطح جهان تاثیر می‌گذارد. در نتیجه به طور غیر مستقیم بر قیمت سهم و سودآوری شرکت‌ها نیز مداخله دارد. مانند شرکت‌های فعال در صنایعی چون فولاد، سنگ آهن، پتروشیمی، پالایشی و… . گفتنی است که مهمترین و بیشترین تاثیرپذیری را شرکت‌های صادرات محور دارند.
در واقع با تحلیل این تاثیرپذیری و تاثیرگذاری‌ها می‌توانیم در زمینه سرمایه‌گذاری در سهام شرکت مورد نظر خود درک عمیقی‌تری پیدا کنیم. به عنوان مثال افزایش قیمت کالایی مانند فولاد، درآمد شرکت‌های فولادی را افزایش می‌دهد و در نتیجه تقاضا برای سهام آن شرکت افزایش پیدا می‌کند و در ادامه قیمت سهام آن شرکت رشد می‌کند. در جهان در حال حاضر چشم انداز کامودیتی‌ها مثبت و همراه با ثبات است. در ایران نیز چشم‌اندازی مثبت وجود دارد زیرا در تمام کشورهایی که قیمت دلار افزایش پیدا می‌کند این افزایش سیگنال مثبتی برای کامودیتی‌ها به حساب می‌آید و کالاهایی که به دلار معامله می‌شوند محرک رونق و توسعه آن حوزه صنعتی می‌شوند. در حال حاضر صورت‌های مالی شرکت‌های معدنی در بورس نشان از فروش و صادرات خوبی دارند بنابراین چشم‌انداز صنایع معدنی و کالا محور در ایران بسیار مثبت است.
سخن پایانی
در تعریف این که کامودیتی چیست گفتیم که کالایی که قابلیت معامله با کالای مشابه را دارد کامودیتی یا کالای اولیه نام دارد و معمولا در دسته مواد اولیه صنایع قرار دارند. ویژگی اصلی کامودیتی‌ها را قیمت و یکی از مهمترین عوامل تاثیرگذار بر آنها را میزان عرضه و تقاضا عنوان کردیم و گفتیم که کشورهایی مانند چین به این علت که بزرگترین مصرف‌کننده کامودیتی هستند، محرک اصلی رشد کامودیتی‌ها در جهان به حساب می‌آیند.
بسیار عالی و مفید و کاربردی
خیلی خوب بود….