در تمامی فرایندهای اقتصادی، همیشه اثری از ساز و کار قانون‌گذاری قابل مشاهده است که روندها را ساماندهی می‌کند و به آن‌ها شکل می‌دهد؛ یکی از این سازوکارها که در بورس و معاملات سهام نیز نقش دارد؛ مالیات است. مالیات به عنوان بخش جدایی ناپذیر در فعالیت‌های اقتصادی، نقشی حیاتی در حفظ سلامت اقتصاد کشورها دارد.
حال با توجه به اهمیت شناخت مالیات و تفاوت آن با دیگر سازوکارها، در این مطلب مباحث مرتبط به آن را با رویکردی به بورس و بازار سرمایه بررسی خواهیم کرد.
فهرست مطالب
مالیات چیست؟
به طور کلی به مبالغی که در خلال فعالیت‌های اقتصادی اشخاص و بنگاه‌ها و بر اساس دستور العمل‌های موضوعی در قانون محاسبه و توسط دولت اخذ میشود مالیات می‌گویند. مالیات از دیدگاه ساختاری یک قانون شمرده میشود که هدف آن تامین مالی دولت برای خدمت رسانی به شهروندان است؛ قابل ذکر است فلسفه‌ی اخذ مالیات و قوانین مربوط به آن طی گذر زمان دچار تغییرات زیادی شده است و در کنار تعریف کلی فوق پیچیدگی‌های بسیاری دارد.
چه مواردی شامل مالیات می‌شوند؟
تصویر فوق، به چهار دسته‌ی کلی مشمول دریافت مالیات اشاره می‌کند که هر کدام شامل زیرمجموعه‌هایی نیز هستند.
درآمد
به مجموعه مبالغی که اشخاص بابت فروش کالا، ارائه خدمات یا انجام شغل بدست می‌آورند، درآمد گفته میشود. اخد مالیات بر درآمد، اغلب در زمان دریافت حقوق و دستمزد یا هنگام داد و ستد از دستگاه‌های پوز یا خرید اینترنتی انجام میشود.
ارث
مالیات بر ارث به دارایی‌هایی که از طریق وراثت به شخصی منتقل شده‌اند اعمال میشود. این داراییها می‌توانند شامل: مبالغ نقدی، طلا، مسکن، اراضی و وسایل نقلیه باشند که مالیاتشان هنگام انتقال سند، به صورت مبلغ قابل پرداخت به دولت تسلیم خواهد شد.
دارایی
همان‌طور که می‌دانید، هر شخص ممکن است صاحب دارایی‌هایی مثل: پس‌انداز، مسکن، اراضی مختلف و خودرو باشد که لازم است مالیاتشان را پرداخت کند. روند اخذ مالیات بر دارایی، با توجه به نوع دارایی متفاوت است و بسته به نوع دارایی می‌تواند هر سال با تغییراتی روبه‌رو شود. برای مثال اکنون مالیات مسکن به صورت قبوض مختلفی به درب هر خانه ارسال میشود؛ ممکن است در آینده به‌صورت الکترونیکی به صاحبین املاک ابلاغ گردد. همچنین هنگام انتقال وراثت، کسب مجوز جهت نوسازی و هنگام کسب مجوز بابت هر اقدامی که به دارایی مورد نظر مرتبط باشد، ابتدا تمامی مالیاتهای پیشین دریافت و سپس مراحل اصلی طی خواهند شد.
فروش
انواع دادوستد نیز مشمول مالیات هستند که شامل زیر مجموعه‌های بسیاری می‌شوند. مالیات این‌گونه فعالیت‌ها با توجه به ماهیت خرید و فروش متفاوت است و می‌تواند از دستگاه‌های پوز تا کارگزاری‌ها را شامل شود.
معاملات بورسی نیز شامل مالیات می‌شوند. اغلب این‌چنین مالیات‌ها توسط کارگزاری‌ها از معاملات به صورت مستقیم کسر و سپس به حساب دولت منتقل می‌شوند.
اما مالیات در بورس شامل چه مواردی است؟
اخذ مالیات در بورس
چارت فوق می‌گوید؛ خرید هرگونه سهام با هر مبلغی و سود دریافتی با هر مبلغی از کسر مالیات معاف هستند. در مقابل؛ فروش سهام با هر مبلغی مشمول مالیات میشود و لازم است درصدی از ارزش کل آن توسط کارگزارِ معامله‌گر کسر شود.
مالیات چه نفعی برای مردم و دولت دارد؟
همان‌طور که می‌دانید؛ دولت با در دست داشتن کنترل سیاست‌های پولی و نهادهایی از جمله بانک مرکزی، امتیاز چاپ پول را نزد خود محفوظ داشته است و از طرف دیگر وظیفه‌ی تخصیص و تامین بودجه کشور را به عهده دارد که خود شامل درآمدها و هزینه‌های دولت است. از آنجایی که کاهش هزینه‌های دولت کاری بسیار مشکل است و گاه تاثیرات منفی جبران ناپذیری دارد، دولت ها در شرایط مواجهه با کسری بودجه اقدام به استقراض از بانک مرکزی می‌کنند که همان چاپ پول بدون پشتوانه است و منجر به تورم شدید میشود. مالیات به عنوان یکی از اصلی‌ترین بخش های درآمد دولت‌ها نقش بسیار مهمی در کفایت درآمد دولت، کاهش استقراض از بانک مرکزی و کاهش تورم دارد و در شرایط تورمی مساعد امکان برنامه‌ریزی مالی و اقتصادی را برای افراد جامعه فراهم می‌کند. از سوی دیگر نیز بخش بزرگی از هزینه‌های دولت که از محل در‌آمد‌های مالیاتی تامین میشود برای توسعه خدمات عمومی صرف میشود و منجر به بالا رفتن سطح رفاه در جامعه می‌گردد. دولت نیز با اخذ مالیات بسیاری از فعالیت‌های خود را ساماندهی می‌کند و توانایی جبران کسری بودجه خود را بدست می‌آورد.
سیاست گذاری مالیاتی
نرخ مالیات در چهار مبحثی که در مطالب بالا به آن‌ها پرداختیم، موجب تغییراتی در تقاضای کالاهای مختلف خواهد شد و می‌تواند پتانسیل خرید اشخاص را از کالایی به کالای دیگر معطوف کند که در صورت مدیریت صحیح منافع بسیاری برای کشور خواهد داشت. اگر بخواهیم مثالی در این باره بیاوریم، کشور انگلیس با افزایش مالیات خودروهای «سوخت فسیلی» و کاهش مالیات خودروهای «برقی»، قصد دارد تا پتانسیل خرید به خودروهای برقی معطوف شود و آلودگی هوای ناشی از مصرف سوخت‌های فسیلی به مرور از میان برود. همچنین مالیات کالاهای لوکس مصرفی مانند سیگار در ایران بیشتر از کاهالای اساسی است. این نوع مالیات احتمال رشد مصرف سیگار بین شهروندان را کاهش خواهد داد.
با توجه به این تعاریف؛ می‌توان اتفاقاتی از قبیل افزایش قیمت بنزین و هر موردی که در دراز مدت باعث لطمه به بخشی از سرزمین میشود را سیاست‌های دولتی دانست که از دیدگاه عمیقِ قانون‌گذاران ایجاد میشود ولیکن ممکن است بروز خشم شهروندان را نیز به دنبال داشته باشد. اگر به بورس نیز از دیدگاه مالیاتی بنگریم، مانند هر حوزه دیگری می‌توانیم منافع جمعی ناشی از این سازوکار را ردگیری کنیم که وجود آن بلاشک ضروری است.
لازم به ذکر است که کارمزد دریافتی در معاملات بورس و اوراق بهادار با مالیات تفاوت دارد و باید دقت شود که با مالیات اشتباه گرفته نشود.
کارمزد معاملات چیست؟
اگر واژه کارمزد را از نظر لغت بررسی کنیم، کار به معنای خدمت انجام شده خواهد بود و مزد نیز اجرتی است که بابت خدمت‌رسانی دریافت میشود. اما این کارمزد توسط چه نهادی در بورس اخذ میشود؟
جهت پاسخ به این سوال لازم است نحوه فعالیت در بازار بورس را بررسی کنیم:
فعالیت در بورس از دیدگاه شیوه‌ی فعالیت در دو نوعِ مستقیم و غیر مستقیم خلاصه میشود که در نوعِ مستقیم آن؛ اشخاص مستقیماً به خرید سهام می‌پردازند و در خصوص پرداخت مالیات نیز با اظهارنامه‌های مالیاتیِ مرتبط در ارتباط هستند که چنین حالتی موجب دریافت کارمزد نخواهد شد. در روش غیرِ مستقیم افراد با دریافت کد بورسی و ثبت نام در کارگزاری‌ها، تمامی معاملات خود را از طریق کارگزار انجام می‌دهند و نیازی به فعالیت فیزیکیِ خاصی نخواهند داشت.
تفاوت مالیات با کارمزد
با توجه به تعاریفی که تا این بخش از مقاله داشتیم، احتمالاً به تفاوت بین کارمزد و مالیات پی برده اید. با این حال در زیر می‌توانید کلیات آن را مشاهده کنید:
کلام آخر
در این مقاله سعی شد مباحثی مانند مالیات و کارمزد را که معامله‌گران در فعالیت‌های بورسی خود، به ویژه در استفاده از کارگزاری با آن‌ها ارتباط دارند، شرح و تفاوت‌های بین آن‌ها توضیح داده شود. لازم به ذکر است مبالغِ کارمزد و مالیات هر ساله توسط قانون‌گذاران کشور به اطلاع عموم رسانده میشود و هرگونه کسر مبلغ با توجه به قوانین ابلاغ شده صورت می‌گیرد.
نظری ثبت نشده است