مدل CAPM چیست ؟

در امور مالی و مدیریت دارایی، یکی از مهمترین مسائل بررسی میزان خطر یا ریسک سرمایه‌گذاری است. هر بار که جایی سرمایه‌گذاری می‌کنیم یا سهام و اوراق بهادار می‌خریم، خواه ناخواه خطری را پذیرفته‌ایم؛ خطر این که میزان سود یا بازگشت سرمایه به اندازه‌ای که انتظار داریم نباشد یا به اصطلاح ضرر کنیم. برای تصمیم‌گیری در چنین شرایطی، استفاده از مدل CAPM می‌تواند کمک‌کننده باشد. در این مقاله قصد داریم بررسی کنیم که مدل CAPM چیست و چگونه می‌توان با به کار بردن آن، سرمایه‌گذاری بهتری داشت.

مدل CAPM چیست؟

 CAPM مخفف Capital Asset Pricing Model به معنای مدل قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای است. این مدل توسط عده‌ای از اقتصاددانان جک ترینر، ویلیام شارپ، جان لینتر، ژان موسین و هری مارکویتز معرفی شد و به تدریج تکامل یافت. در سال ۱۹۹۰ شارپ، مارکویتز و مرتون میلر به ‌طور مشترک جایزه نوبل را در رشته اقتصاد مالی به خاطر مطرح کردن این مدل دریافت کردند.

 بعدها فیشر بلک نسخه جدیدی از CAPM را توسعه داد که Black CAPM یا Zero-beta CAPM نام گرفت. این مدل جدید، که فرض سرمایه‌گذاری بدون ریسک را رد می‌کند، در عمل موفق‌تر از نمونه قبلی عمل کرد. پس از گذشت سال‌ها و با وجود مشاهده کاستی‌هایی در این مدل، CAPM هنوز هم کاربرد دارد و بین متخصصان محبوب است.

مدل قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای یا CAPM رابطه بین ریسک و بازده مورد انتظار برای دارایی‌ها را توصیف می‌کند. این مدل به ویژه برای ارزش‌گذاری سهام و اوراق بهادار و قیمت‌گذاری آن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. به زبان ساده می‌توان گفت:

در مدل قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای، سود مورد انتظار سهام یا پرتفوی، برابر با نرخ بهره بدون ریسک به‌ اضافه پاداش ریسک‌پذیری است.

فرمول مدل قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای یا CAPM

برای محاسبه مواردی که گفته شد، دانشمندان اقتصاد فرمولی را ارائه کرده‌اند که به شکل زیر است:

در ادامه اجزای این فرمول را بررسی می‌کنیم:

 R_a‌ بازده مورد انتظار سرمایه گذاری دارایی a

R_rf‌ نرخ بازدهی بدون ریسک

B_a ضریب بتا یا معیار ریسک سیستماتیک دارایی است (مطلب انواع ریسک را مطالعه کنید)

R_m‌ بازده مورد انتظار بازار

هدف فرمول CAPM این است که دارایی‌ها را بر اساس ریسک‌شان قیمت‌گذاری کند. با استفاده از CAPM بررسی می‌کنیم که آیا سودی که در نهایت دریافت می‌کنیم با توجه به خطری که پذیرفته‌ایم و با در نظر گرفتن فاکتور زمان، ارزش سرمایه‌گذاری را دارد یا خیر. بیایید با هم یک نمونه را بررسی کنیم. تصور کنید نرخ بهره بدون ریسک ۱۰ درصد، بتای سهم الف، ۱٫۵ و بازده مورد انتظار بازار بورس ۴۰% درصد باشد. در چنین شرایطی فرمول به شکل زیر خواهد بود:

بازده مورد انتظار از سهم الف برابر است با:

۱۰ + (۱۰ – ۴۰) * ۱٫۵ = ۵۵%

با توجه به این ارقام، احتمال می‌رود که سهام مورد نظر سودی در حدود۵۵% درصد ایجاد کند.

مشکلات و کاستی‌های مدل CAPM

مثل همه نظریه‌های دیگر، این مدل اقتصادی نیز با گذر زمان بارها و بارها در معرض آزمایش قرار داده شد و معایب آن به چشم آمد. معلوم شد که نتیجه همیشه هم دقیق نیست. متخصصان نقدهای متعددی به CAPM وارد کردند. برای نمونه می‌توان به این موضوع اشاره کرد که متغیر بتا (که درجه حساسیت دارایی را نسبت به نوسانات بازار نشان می‌دهد) در فرمول فرض می‌کند که میزان ریسک را می‌توان با نوسان قیمت سهام بررسی کرد اما در واقعیت، دوره‌ای که برای تعیین نوسان سهام در نظر گرفته می‌شود، استاندارد نیست زیرا بازده و ریسک به صورت یکنواخت توزیع نمی‌شوند.

مهمترین انتقادی که  به CAPM وارد می‌شود این فرض است که جریان‌های نقدی آینده می‌توانند تخمین زده شده و ارزش دارایی را محاسبه کرد؛ در چنین حالتی، اگر سرمایه‌گذار بتواند بازگشت آینده سهام را به خوبی تخمین بزند، دیگر استفاده از CAPM ضرورتی نخواهد داشت.

چرا باید از مدل قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای استفاده کنیم؟

با وجود نقدهایی که مطرح شد، ممکن است برای‌تان سوال باشد که اصلا چرا باید از این مدل استفاده کنیم. حقیقت این است که با وجود گذر زمان و بروز کاستی‌هایی در نتیجه این مدل، CAPM هنوز هم به طرز گسترده‌ای کاربرد دارد و محبوبیت خود را حفظ کرده است. استفاده از این مدل آسان است و دید نسبتا خوبی از ارزش سهام و اوراق بهادار به سرمایه‌گذاران می‌دهد. بنابراین آن‌ها هنوز هم دارایی‌های سرمایه‌ای خود را با استفاده از این مدل قیمت‌گذاری می‌کنند تا بتوانند ارزیابی معقولی از آینده سرمایه‌های خود داشته باشند.

جمع بندی

مدل قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای را با هم بررسی کردیم. متوجه شدیم که CAPM چیست و چگونه می‌توان از آن برای داشتن یک سرمایه‌گذاری مطمئن استفاده کرد. هر اقدام اقتصادی ریسک‌های خاص خود را دارد و سرمایه‌گذاران باید با مقایسه میزان سودی که به دست می‌آورند و میزان خطری که می‌پذیرند، برای خرید سهام یا اوراق بهادار اقدام کنند. مدل CAPM بر اساس فرضیه‌هایی در مورد رفتار سرمایه‌گذاران، میزان توزیع ریسک و اصول بازار بنا شده که ممکن است همه آن‌ها با واقعیت موجود تطابق نداشته باشند. با این حال، هنوز هم می‌توانیم از آن برای درک رابطه بین ریسک و سود سرمایه‌گذاری (مطلب ارتباط بین ریسک و بازده را مطالعه فرمایید) استفاده کنیم و تصویر واضح‌تری از آینده به دست آوریم.  

[views id=”9347″]