نسبت P/E چیست؟

یکی از اصطلاحات کاربردی و آشنا در بازار بورس و تحلیل سهام، نسبت p/e است. بسیاری از تحلیلگران برای انتخاب سهام و تصمیم‌گیری در مورد معاملات خود، از این نسبت در کنار سایر عوامل و متغیرهای تحلیلی استفاده می‌کنند. می‌توان گفت که نسبت p/e می‌تواند یکی از معیارهای مهم در معاملات سهام باشد. لذا در این مقاله به تعریف و توضیح این نسبت می‌پردازیم.

مفهوم نسبت P/E

نسبت p/e، اصطلاحا نسبت قیمت بر سود سهم است. در این نسبت، p قیمت یا Price و e درآمد سهم یا Earning per share است.

در نسبت p/e قیمت سهم را بر سود آن تقسیم می‌کنند تا ارزندگی سهم مشخص شود. به عبارت دیگر، این نسبت بیان می‌کند که به ازای قیمت سهم، سهامداران انتظار چه میزان سودی دارند و یا این که سهامداران حاضرند به ازای هر واحد افزایش در سود سهم، چه میزان سرمایه به آن اختصاص ‌دهند. همچنین نسبت p/e انتظارات سرمایه گذاران از بازدهی آینده سهام را نشان می‌دهد.

به طور کلی، نسبت p/e نشان می‌دهد سرمایه گذاران حاضرند چند ریال به ازای یک ریال سود برای سهم بپردازند. بدین صورت، به نسبت p/e ، ضریب سهم نیز گفته می‌شود. همچنین نسبت p/e به سهامداران نشان می‌‌دهد که با خرید یک سهم، چند سال طول می‌کشد تا سرمایه اولیه آن‌ها بازگردد. برای محاسبه نسبت p/e، به طور معمول سود محقق شده در آخرین گزارش سالیانه مورد استفاده قرار می‌گیرد. برخی اوقات نیز EPS پیش‌بینی شده آینده را در نظر می‌گیرند که به آن پیش‌بینی درآمد هر سهم سال مالی آینده می‌گویند. همچنین EPS دو فصل گذشته (۶ ماه گذشته) نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

برای این که مفهوم نسبت p/e را بهتر درک کنید لازم است تا با EPS هم آشنا شوید.

در نسبت p/e قیمت سهم را بر سود آن تقسیم می‌کنند تا ارزندگی سهم مشخص شود. به عبارت دیگر، این نسبت بیان می‌کند که به ازای قیمت سهم، سهامداران انتظار چه میزان سودی دارند و یا این که سهامداران حاضرند به ازای هر واحد افزایش در سود سهم، چه میزان سرمایه به آن اختصاص ‌دهند. همچنین نسبت p/e انتظارات سرمایه گذاران از بازدهی آینده سهام را نشان می‌دهد. به طور کلی، نسبت p/e نشان می‌دهد سرمایه گذاران حاضرند چند ریال به ازای یک ریال سود برای سهم بپردازند. بدین صورت، به نسبت p/e ، ضریب سهم نیز گفته می‌شود. همچنین نسبت p/e به سهامداران نشان می‌‌دهد که با خرید یک سهم، چند سال طول می‌کشد تا سرمایه اولیه آن‌ها بازگردد. برای محاسبه نسبت p/e، به طور معمول سود محقق شده در آخرین گزارش سالیانه مورد استفاده قرار می‌گیرد. برخی اوقات نیز EPS پیش‌بینی شده آینده را در نظر می‌گیرند که به آن پیش‌بینی درآمد هر سهم سال مالی آینده می‌گویند. همچنین EPS دو فصل گذشته (۶ ماه گذشته) نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

برای این که مفهوم نسبت p/e را بهتر درک کنید لازم است تا با EPS هم آشنا شوید.

مفهوم EPS

EPS مختصر Earning Per Share است که سود یا درآمد سهم را نشان می‌دهد. کل سود شرکت پس از کسر مالیات به تعداد سهام شرکت تقسیم می‌شود که سود هر سهم آن به دست می‌آید.

برای مثال فرض کنید که یک شرکت در پایان سال مالی خود توانسته است به میزان ۱ میلیارد ریال سود خالص کسب کند. تعداد سهام این شرکت نیز ۱ میلیون سهم است. بنابراین سود هر سهم برابر است با ۱۰۰۰ ریال.

EPS یا سود سهم به طور کلی دو نوع است: EPS پیش‌بینی شده و EPS محقق شده. EPS پیش بینی شده یا درآمد پیش‌بینی هر سهم عبارت است از مقدار سودی که یک شرکت پیش‌بینی می‌کند تا آخر سال مالی خود بسازد. شرکت‌های سهامی ابتدای سال مالی، براساس عملکردهای مالی و برنامه‌های آتی خود، به پیش‌بینی سود هر سهم می‌پردازند و عملکرد سال آینده خود را تخمین می‌زنند.

EPS محقق شده، سودی است که یک شرکت در پایان سال مالی خود توانسته است به آن دست یابد. شرکت سهامی پس از پایان سال مالی و با بررسی عملکرد گذشته خود، محاسبه درآمدها و هزینه های شرکت، سود خالص خود را به عنوان EPS محقق شده اعلام می‌کنند. بنابراین در محاسبه نسبت p/e به عنوان یکی از متغیرهای مهم در تعیین قیمت سهم، eps باید در نظر گرفته شود.

کاربرد نسبت  P/E

تشخیص ارزنده بودن و تصمیم به خرید یک سهم، با استفاده از نسبت p/e امکان‌پذیر می‌شود. بدین صورت که اگر قیمت به دست آمده با استفاده از نسبت p/e سهم بیشتر از قیمت تابلوی سهم باشد، سهم ارزنده بوده و در غیر این صورت، سهم گران است و در آینده ممکن است افت قیمت پیدا کند. برای محاسبه ارزش سهم می‌توان p/e و eps پیش‌بینی شده برای شرکت را در هم ضرب کرد تا ارزش سهم به دست آید:

ارزش سهم = p/e * eps

همچنین نسبت p/e میزان سودآوری شرکت در آینده را نیز نشان می‌دهد. رشد یک شرکت به معنی سودآوری بیشتر است. پس با کمک نسبت p/e می‌توان خوشبینی بازار نسبت به یک شرکت را تحلیل کرد. اگر p/e یک شرکت بسیار بیشتر از میانگین بازار یا صنعت خود باشد، به این معنی است که انتظارات از این سهم در بازار در آینده، زیاد است و سهامداران انتظار بازدهی بالایی دارند. در صورتی که این انتظارات برآورده نشود، امکان سقوط زیاد قیمت سهم وجود دارد.

از نسبت p/e همچنین برای مقایسه چند سهم و انتخاب سهم بهتر می‌توان استفاده کرد. مقایسه شرکت‌های یک صنعت یکی از روش‌های تحلیل سهام شرکت‌ها است. با مقایسه نسبت p/e شرکت‌های هم گروه می‌توان، سهام شرکت‌هایی که از صنعت خود جا مانده‌اند را پیدا کرد که فرصت خرید هستند. چنانچه p/e شرکت ازp/e  میانگین صنعت کم‌تر باشد، امکان رشد سهم تا رسیدن به p/e صنعت وجود خواهد داشت.

انواع نسبت P/E

به طور کلی نسبت p/e، ۳ نوع دارد که تفاوت این مدل ها، نوع سود استفاده شده در مخرج کسر است. در ادامه به توضیح انواع نسبت p/e می پردازیم.

۱- p/e دنباله دار

رایج ترین روش محاسبه نسبت p/e ، p/e دنباله دار است که از تقسیم قیمت روز سهم بر EPS تحقق یافته ۱۲ ماهه گذشته سهم به دست می‌آید. با تغییر قیمت سهم، نسبت p/e دنباله دار نیز تغییر می‌کند. این نسبت همان تعریف کلی از p/e را دارد که نشان می‌دهد سرمایه گذاران حاضرند چند ریال به ازای یک ریال سود برای سهمی بپردازند. این نسبت سابقه سهم را نشان می‌دهد و برای پیش بینی آینده سهم استفاده نمی‌شود.

۲- p/e برآوردی

نسبت p/e برآوردی از تقسیم قیمت روز سهام برEPS پیش‌بینی شده به دست می‌آید که به آن p/e پیش‌بینی نیز می‌گویند و برای تحلیل‌های آینده شرکت و ارزشگذاری سهام از آن استفاده می‌شود.

۳- p/e میانگین

نسبت p/e میانگین از تقسیم قیمت روز سهم بر میانگین سود تحقق یافته ۶ ماه گذشته و EPS پیش بینی شده ۶ ماه آینده سهم به دست می‌آید و تحلیلگر به کمک این نسبت هم از تحلیل گذشته و هم از تحلیل آینده سهم استفاده می‌کند.

نسبت P/E در سایت TSE

برای مشاهده نسبت p/e اعلام شده برای شرکت‌ها می‌توان به سهم مورد نظر در سایت مدیریت فناوری بورس تهران مراجعه کرد.

در شکل زیر نسبت p/e سهم فولاد را می‌توان مشاهده کرد.

یکی از راه‌هایی که می‌توان در مورد قیمت سهم تصمیم‌گیری کرد، استفاده از سود تحلیلی و نسبت پی به ای انتظاری است. در این روش ابتدا با بررسی صورت‌های مالی شرکت مورد نظر باید به برآوردی از سود آتی سهم رسید و پس از آن با ضرب سود تحلیلی در نسبت پی به ای انتظاری، قیمت انتظاری سهم را برآورد کرده و با قیمت فعلی آن مقایسه کنید. در صورتی که عدد بدست آمده بیش از قیمت بازار باشد، آن سهم مناسب برای خرید است و در غیر این صورت خیر.

بنابراین در نظر گرفتن نسبت p/e، نسبت p/e  گروه و محاسبه ارزش سهم یکی از اولین قدم ها قبل از معاملات سهام است. اما خرید سهم تنها با در نظر گرفتن p/e  اشتباه است. برای مثال اگر p/e  سهمی بالا باشد، به این معنی است که سهم دارای ریسک زیادی است و سرمایه گذاران انتظار رشد قیمت زیادی از آن سهم دارند. ولی اگر این انتظارات برآورده نشود ممکن است سهم در آینده با کاهش قیمت زیادی مواجه شود. در مقابل نسبت p/e پایین در یک شرکت همیشه به این معنی نیست که قیمت سهم شرکت از ارزش آن کمتر است، بلکه ممکن است به این معنی باشد که انتظار افت قیمت شدیدی در سهم وجود ندارد.

در این میان برخی از شرکت های سهامی، سود خالص ندارند و زیان ده هستند. در مورد این شرکت ها نسبت p/e آن‌ها منفی می شود، اما این نسبت نمی تواند در مورد ارزندگی سهم و ارزشیابی شرکت مورد استفاده قرار بگیرد. برای محاسبه قیمت سهم و ارزشگذاری این نوع شرکت ها باید سایر روش ها به کار گرفته شود.

بنابراین به طور کلی می‌توان گفت که کم یا زیاد بودن نسبت p/e همیشه گران یا با ارزش بودن سهم را مشخص نمی‌کند. این نسبت، توقع بازار از آینده شرکت و سودآوری آن را نشان می‌دهد. لذا همراه با بررسی این نسبت باید سایر عوامل و متغیرها را نیز در نظر گرفت.

مثال

فرض کنید شرکتی دارای نسبت p/e انتظاری (متفاوت از نسبت پی به ای نمایش داده شده در تابلوی سهم است) برابر با ۲۰، eps تحلیلی ۴۰۰ و قیمت تابلوی ۶۵۰۰ ریال است. برای محاسبه ارزندگی سهم و تصمیم به خرید آن می توان ارزش سهم را محاسبه کرد:

­­با توجه به این که ارزش سهم بیش از قیمت تابلوی آن است، می توان سهم را ارزنده دانست. این سهم می‌‎تواند تا ۸۰۰۰ ریال رشد کند.

در مقابل اگر قیمت تابلوی سهم ۹۰۰۰ ریال باشد، سهم گران است و در آینده قیمت آن ممکن است تا ۸۰۰۰ ریال کاهش یابد.

کلام آخر

سودآوری شرکت‌ها و تغییرات قیمت همواره مورد توجه سرمایه گذاران بازار سرمایه بوده است. رخدادهایی نیز وجود دارد که بر قیمت و سود سهام شرکت‌ها تاثیرگذار هستند و سبب تغییرات آن‌ها می‌شود. بنابراین برای تحلیل و مقایسه سهام، معیارهایی وجود دارد تا بتوان دید بهتری نسبت به معاملات یک سهم پیدا کرد. یکی از این معیارها، نسبت p/e است که از تقسیم قیمت سهم بر درآمد آن به دست می‌آید و ارزندگی سهم را نشان می‌دهد. بنابراین یکی از متغیرهای مهم در تحلیل سهام شرکت‌ها، نسبت p/e است که تحلیلگران باید آن را در نظر بگیرند.